یاسای"پشتیوانی لە بنەماڵە" دیاریی ئەمساڵی رژیم بۆ
ژنان
(بە بۆنەی رۆژی جیهانی ژن)
ئێلهام چایچی
جارێكی
دیكە 8ی مارس، رۆژی جیهانیی ژن گەیشتەوە، رۆژێك كە
سەمبولی بەرەنگاریی ژنانی ئازادیخوازە كە بە نەترسی‌و
بەرخودانیان، مێژوویەكیان خوڵقاندووە كە ئێستا ئێمە بە
غروور‌و شانازییەكی گەورە رێزی لێ دەگرین.
بایەخی ئەم رۆژە گرینگە لەوەدایە كە دەبێ بیر لە یەك
ساڵی رابردوودا بكەینەوە كە چیمان كردووە‌و لەمەوبەدوا چ
دەبێ بكەین. لە ئێراندا! وڵاتێك كە تەنانەت رێزگرتن لەم
رۆژە بە واتای بەربەرەكانی لەگەڵ بەرژەوەندی‌یەكانی
ئەم حكوومەتە لە قەلەم دەدرێت، بیر لەوە بكەینەوە كە دەبێ
چی بكەین؟
حكوومەتێك كە بۆ بەرەوپێشبردنی
ئارمانە كۆنەپەرەست‌و سەپێنەرانەكەی خۆی لە هەر شێوەیەك
بۆ گوشار‌و هەڕەشە لەسەر چالاكانی مافی ژنان‌و
یەكسانیخوازان، كەڵك وەردەگرێ‌‌و بە راونینێكی
دوژمنكارانە لە بەرامبەر ژنانی ئازادیخوازی نەتەوەكانی
ئێرانی، هەوڵ دەدا بیانخاتە ژێر ركێفی خۆیەوە. بۆ وێنە
لە كۆمەڵگایەكدا
كە رێكاری پێشنیاری بۆ پشتیوانی لە ژنانی بێ‌سەرپەرەست،
نیكاحی كاتی (صیغە) بێت‌و یان جیاكردنەوەی جنسییەتی،
یەكێك لە سیاسەتە فەرهەنگی‌یەكانی دەوڵەتەكەی بێ، دەبێ
چ بكرێ؟
دەبێ پرسیار بكرێ 8ی مارس چ رۆژێكە؟ چۆن دەبێ‌‌و شیاوە
كە رێز لەم رۆژە بگرین؟ ئەمساڵ بۆ ژنان‌و پیاوانی
ئازادیخوازی نەتەوەكانی ئێرانی چ گرینگییەكی
هەیە؟ ژنانێك، كە 30 ساڵە تەنیا بۆ ساتێكیش لە
بەربەرەكانێ دژی هەڵاواردن لە لایەن حكوومەتێكی دڕندە‌و
سەركوتكەردا ماندوو نەبوون‌و پاشەكشەیان نەكردووە.
نەترسیی ژنانێك كە توانییان رۆژێكی وەك رۆژی ژن لە
مێژوودا جێگیر بكەن‌و بیكەنە رۆژێكی فەرمی لە جیهاندا،
دەبێ بۆ هەموو ژنان‌و بەتایبەت ژنانی نەتەوەكانی
ئێرانی، نموونەیەكی شیاو بێت.
ئەمساڵ لە هەلومەرجێكدا
رێز لەم رۆژە دەگرین كە حكوومەتی دژ بە ژنی كۆماری
ئیسلامی، هەوڵ دەدات گەورەترین زەربەی خۆی لە
بارودۆخی ژنانی نێو بنەماڵە، كە بچووكترین‌و گرینگترین
پێكهاتەی كۆمەڵگایە، بدات. دیاریی كۆماری ئیسلامی بە
بۆنەی رۆژی ژن، بۆ ژنان، پەسندكردنی گەڵاڵەی
"پشتیوانی لە بنەماڵە"یە.
گەڵاڵەی "پشتیوانی لە بنەماڵە"، لە خەرمانانی ساڵی
1386 لە لایەن دەزگای قەزایی ئێرانەوە، وەكوو گەڵاڵە درایە
مەجلیسی كۆماری ئیسلامی، ئەم گەڵاڵەیە بە هێندێك
ئاڵوگۆڕەوە بە كۆمیسیۆنی فەرهەنگیی مەجلیسی حەوتەم
درایەوە، بەڵام دوای چاوەدێرییە
سەرەتایییەكان،
بەهۆی ناڕەزایەتی‌یەكان، پەسند نەبوو‌و ئیدی قسەی لەسەر
نەكرا. لە ساڵی 1370دا، ئەم باسە ـ كە دوایی وەك گەڵالەی
"پشتیوانی لە بنەماڵە" ناودێر كرا ـ لە لایەن هاشمی
رەفسەنجانییەوە
هاتەوە گۆرێ‌‌و مەبەستی ئەمجارە زیاتركردنی "كەڵكوەرگرتنی
جینسی" بوو كە بە چارشێوی ئیسلام پێچراو وەك گەڵاڵەی
"پشتیوانی لە بنەماَڵە" هاتە گۆرێ.
ناڕەزایەتیی چالاكانی مەدەنی‌‌و مافی ژنان كاتێك دەستی
پێ‌كرد كە ئەم گەڵاڵەیە لە كۆمیسیۆنی قەزایی مەجلیسی
هەشتەمی كۆماری ئیسلامی بێ هیچ پێداچوونەوەیەك پەسند‌و
بۆ دوایین پەسندكردنی
پێشكەش بە مەجلیس كرایەوە. ئەم ناڕەزایەتی‌یانە بوو بە
هۆی لابردنی بەندەكانی 23و 25ی ئەم گەڵاڵەیە.
ماددەی 23ی ئەم گەڵاڵەیە بە پیاو ئیزنی ئەوەی دەدا كە
ئەگەر توانایی ماڵیی هەبوو، دەتوانێ بە ئیزنی دادگا‌و
بێ‌رەزامەندیی هاوسەری یەكەمی، چەندین هاوسەرگیریی
دیكە بكات. ماددەی 25ی ئەم گەڵاڵەیەش بۆ مارەیی زۆر
ماڵیاتی لەبەرچاو گرتبوو.
لە كۆتاییدا
ئەم گەلاڵەیە دوای یەك ساڵ، لە كۆمیسیۆنی حقووقیی
مەجلیسی كۆماری ئیسلامی بە هێندێك دەسكاری‌یەوە پەسند
كرا. بە پەسندكردنی وەها گەڵاڵەیەك، جارێكی دیكە سیمای
حكوومەتی پیاوسالاری كۆماری ئیسلامی دەركەوت‌و لە
هەموو سەیرتر ناوەرۆكی ئەو دەسكارییانە
بوو كە لەم گەڵاڵەدا كرا. بۆ نموونە بە پێی تێبینیی
ماددەی 42ی گەڵاڵەكە، ئەو پیاوەی كە نیكاحی كاتیی خۆی
سەبت نەكردبێ‌‌و ژن لەو نیكاحە منداڵی بێت، بە هێندێك سزا
كە لە ماددەی 42دا هاتووە، مەحكووم دەكات. هەروەها
گونجاندنی دووبارەی ماددەی 23یە كە پێشتر باسمان لەسەر
كرد.
لە تێبینییەكەدا بۆ پیاو سزایەك دیاری كراوە، بەڵام هیچ
باسێك لە داهاتووی ئەو منداڵانە نەكراوە كە لەم رێگایەوە
لەدایك دەبن‌و بێ‌شك داهاتوویەكی ناڕوون چاوەڕوانیان
دەبێ‌‌و دیار نیە ئەمە تا چ رادەیەك لە بنەماڵە پشتیوانی
دەكات.
بەداخەوە دەرچوونی ئەم گەڵاڵەیە ئەوە دەسەلمێنێ كە
داهاتووی بنەماڵە بووەتە گاڵتەجاڕی بیرۆكەی دژ بە ژن‌و
پیاوسالارانە كە نیشان دەدا حكوومەتی ئیسلامی بە
لێكدانەوەی خۆی لە ئایین، هەركات كە پێی خۆش بوو،
دەتوانێ وەها بیرۆكەگەلێكی دواكەوتووانە بە سەر
كۆمەڵگادا بسەپێنێ. ئامانجی ئەم گەڵاڵەیە پشتیوانی لە
بنەماڵە نیە، بەڵكوو بێ‌هێزكردنی بناغەی ئەم پێكهاتە
بچووكە‌و لە هەمان كاتدا گرینگەیە.
دیسان 8ی مارس هاتەوە، بەڵام ژنانی ئێران دەرفەتی
ئەوەیان نیە كە بیر لە یەك ساڵی رابردوو بكەنەوە، چونكە
دەبێ لەگەڵ ئەو گرفتە نوێیانە كە حكوومەتی زاڵم‌و دژ بە
ژنی كۆماری ئیسلامی بۆیانی پێك دەهێنێ، ئاشنا بن‌و
رێكارگەلێك بدۆزنەوە تا پێش بە لێكترازانی بنەماڵەكانیان
بگرن.
