27ی دێسامبر، دەرفەتێكی دیكە بۆ ژنان

 

  ئێلهام چایچی

رێككەوتننامەی نەهێشتنی هەڵاواردنی جینسی بە دژی ژنان، لە 27ی دێسامبری 1979دا، لە كۆڕی گشتیی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان پەسندكراوە‌و لە سێپتامبری ساڵی دواتردا، هەموو وڵاتانی ئەندامی رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان ناچار كراون كە مەفادی ئەم رێككەوتننامەیە جێ‌بەجێ‌ بكەن، تا ئێستا تەنیا 6 وڵاتی ئێران، سومالی، سوودان، نائۆرۆ، پالائۆ‌و تونگا ئەم رێككەوتننامەیان قبووڵ نەكردووە. وڵاتی "قەتەر"، دوایین وڵاتە كە لە 29ی ئاوریلی 2009 بەم رێككەوتننامەیە پەیوەست بووە. هەروەها كە ئاماژەمان كرد، بەرپرسانی رێژیمی كۆماری ئیسلامی، بەشداریی ئێران لەم رێككەوتننامەیەدا بە درووست نازانن‌و ناوەرۆكەكەی بە دژی شەرعی ئیسلام دەبینن.

چەند مانگ لەمەو پێش بوو كە پەیوەست بوون بە رێككەوتننامەی لە نێو بردنی هەموو جۆرەكانی جیاوازی‎دانان بەرانبەر بە ژنان، لە لایەن كاندیداكانی بەنێو گۆڕانخوازی سەرۆك كۆماری باس كرا‌و وا پڕوپاگەندەیان دەكرد، كە ئەگەر ئەوان وەك سەرۆك كۆمار هەڵبژێردرێن، بۆ دابین‎كردنی مافە مەدەنیەكانی ژنان، هەوڵا دەدەن كە ئێران بەم رێككەوتننامەیە پەیوەست بكرێت.

لە نێوەرۆكی ئەم ریككەوتننامەیەدا، "هەڵاواردن بە دژی ژنان" بە واتای رەوا بینینی هەرشێوە جیاوازی دانان، ناوازەیی‌و یان بەربەستێكە كە لەسەر بناغەی جینسییەتی‎یە، كە لە بە فەرمی ناسینی مافە مرۆییەكانی ژنان‌و ئازادییە سەرەكیەكانی ئەوان‌و هەروەها كەڵك وەرگرتن‌و جێ‌بەجێ‌ كردنی ئەو مافانە، لەسەر بناغەی بەرابەری لەگەڵا پیاودا، لە هەموو بوارەكانی سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی، فەرهەنگی، مەدەنی‌و ... كاریگەریی تێكدەرانەی دەبێت.

ئەو دەوڵەتانە كە ئەندامی رێككەوتننامەی لە نێو بردنی هەموو جۆرەكانی جیاوازی‎دانان بەرانبەر بە ژنانن، هێندێك ئەركیان هەیە كە دەبێ‌ جێ‌بەجێی بكەن:

1ـ لە یاسای بنەڕەتیی ئەم وڵاتانەدا دەبێ‌ ئەسڵی بەرابەریی ژن‌و پیاو بگونجێ‌.

2ـ دەبێ‌ جێ‌بەجێ‌‎كاریی گونجاو بە مەبەستی پێشگیری لە هەڵاواردن بە دژی ژنان بكرێت.

3ـ ژنان لە لایەن یاسا‌و هەروەها دادگاكان‌و رێكخراوەگشتی‎یەكان‎ەوە، پشتیوانی بكرێن.

4ـ خۆدوورگرتن لە هەر كردەوەیەك، كە ببێتە هۆی هەڵاواردن بە دژی ژنان‌و گەرەنتی بكرێت كە كرداری سەركردایەتی‌و رێكخراوە گشتی‎یەكان، بە پێی ئەم رێككەوتننامەیە دەبێت.

5ـ پێداچوونەوە بە سەر یاساداناندا بكرێت،‌و هەر یاسا، پرنسیپ، داب‌ونەریت‌و كردەوەیەك كە تێدا هەڵاواردن بە دژی ژنان بەدی بكرێت، بگۆڕدرێ‌‌و یان هەڵابگیرێت.

پرسی هەڵاواردنی جنسی لە ئێراندا بە شێوەیەكی ئاشكرا جێ‌بەجێ‌ دەكرێت، بەختەوەرانە ژنان‌و كچانی چالاكی ناوكۆمەڵگا هەست بە جیاوازیەكانی دابین كراو لە لایەن حكوومەت‌و یاساكانەوە دەكەن، بۆیە خوازیاری پێكهاتەیەكن كە رێگایان پێ‌ بدرێ‌ لە ناوەندەكانی بڕیاردا، بەشدار بن. چوونكە تا ئێستا ژنان سەلماندوویانە لەهەر بوارێكدا كە ئاستەنگی یاسایی‌و كۆمەڵایەتی لە پێشیان نەبووە، توانیویانە سەركەوتوو بن.

پاش هاتنە سەركاری ئەحمەدی‎نژاد وەك سەرۆك كۆمار، بە هۆی بڕوایەكی نادروستی ئەم حكومەتە لەبواری رەگەزیدا، تەرحی جیاكردنەوەی رەگەزی بە شێوەیەكی بەرینتر بوو بە یەكێك لە باسە گرینگەكانی كاربەدەستانی حكومەتیی. پێكهێنانی نەخۆشخانەی ژنانە‌و پیاوانە، پاركی ژنان، جیاكردنەوەی ژووری كاری ژن لە پیاو، جیاكردنەوەی درگای زانستگاكان بۆ كچان‌و كوڕان، نەهێشتنی مامۆستای پیاو لە مەكتەبی كچاندا، لە دەستكەوتە هەرە گرینگەكانی دەوڵەتی نوهەم بووە‌و تا جیاكردنەوەی كچان‌و كوڕان لە زانكۆكان لە دەوڵەتی دەهەمدا درێژەی هەبووە.

هۆكاری باسكردنی وەها پرۆسەیەك لە رەوتی جیاكردنەوەی ژن‌و پیاو، لە بڕوایەكی نادروستی رەگەزی سەرچاوە دەگرێ‌. بۆیە ناتوانین لە بەرپرسانی حكومەتێك كە لە بنەڕەتدا ژن‌و پیاو جیا لە یەكتر دەبینن، چاوەڕوانیی ئەوەمان هەبێت كە لەنێوان ژن‌و پیاودا جیاوازی دانەنێت‌و وەك یەك تەماشایان بكات. ژن‌و پیاو لە نەبوونی یەكتر (نەبوونی كاری هاوبەش)، ناتوانن لە مافەكانی بەرامبەری یەكتر ئاگادار بن‌و لە ئاكامدا رێزگرتن لە مافی بەرابەر بۆیان شتێكی سەیر‌و هەست‎ پێنەكراو دەبێت.

سەرچاوە: رۆژنامەی "كوردستان"، ژمارە 523