وتووێژی‌ به‌ڕێز كاك مسته‌فا هیجری‌، سكرتێری‌ گشتیی PDKI‌

له‌گه‌ڵ‌ ته‌له‌ڤزیۆنی ‌ TISHK

 

هاوڕێی‌ بەڕێز، كاك مستەفاهیجری‌، سكرتیری‌ گشتیی‌ حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران لە چەند رۆژی‌ رابردوودا لە گەڵ تەلەفزیۆنی‌ "تیشك"، لە سەر پرسە هەنووكەییەكانی‌ ناوچە‌و ئێران‌و جیهان وتووێژی‌ هەبوو. بە هۆی‌ گرنگیی‌ بابەتە باسكراوەكان لەم وتووێژەدا‌و هەروەها پێویستیی‌ ئاگاداری‌ لە روانگەی‌ حیزبی‌ دێموكراتی كوردستان لە سەر ئەم پرسە دەرهەستانەی‌ ناوچە‌و ئێران‌و جیهان لە زمانی‌ سكرتێری‌ گشتیی‌ ئەم حیزبەوە، رۆژنامەی‌ "كوردستان" بە پێویستی‌ زانی‌ تا لەم راپۆرتەی‌ خوارەوەدا، ئەم وتووێژە بخاتە بەرچاو‌و نەزەری‌ خوێنەرانی‌ بەڕێز.

بەڕێز مستەفا هیجری‌، لە پێوەندی‌ لەگەڵ‌ رێپێوانی‌ 13ی‌ خەزەڵوەر‌و جیاوازییەكانی‌ لەگەڵ‌ رێپێوانەكانی‌ پێشوو، بەم شێوەیە دوا: "لە پێوەندی لە گەڵ‌داگیر كردنی باڵوێزخانەی ئامریكا لە 30 ساڵ‌ لەمەوپێش، هەر وەك ئاماژەتان بۆ كرد، حێزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە كەش‌و هەوای سیاسیی ئەو كاتدا، ئەم كردەوەی رێژیمی كۆماری ئیسلامی ئیدانە كرد‌و رایگەیاند كە ئەم كردەوە بە دژی ئۆسوول‌و پرنسیپە نێونەتەوەییەكانە. رەنگە لەو كاتەدا كەم بووبن ئەو گرووپ‌و كەسانەی كە سەرنجیان دابێتە ئەم پرسە، بەڵام ئێستاكە پاش سی ساڵ‌، زۆربەی ئەو كەسانەی كە لە داگیركردنی باڵوێزخانەی ئامریكادا دەستیان هەبوو‌و لەوێ‌ ئامادە بوون، بەم ئاكامە گەیشتوون كە ئەم كردەوە، كردەوەیەك بوو بە دژی قازانج‌و بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی ئێران‌و بە پێچەوانەی پێكهێنانی پێوەندی یان پتەوكردنی پێوەندییە نێونەتەوەییەكانە‌و پاش ئەو رووداوە پێوەندییەكانی ئامریكا لەگەڵ‌ ئێران پچڕا". كاك مستەفا لە درێژەی‌ وەڵامی‌ ئەم پرسیارەدا، دێتە سەر مەسەلەی‌ خۆپیشاندان‌و رێپێوانەكانی‌ پاش راگەیاندنی‌ ئاكامی‌ هەڵبژاردنەكانی‌ دەیەمین دەورەی‌ سەركۆماری‌ لە ئێراندا‌و بە ئاماژە بەوەی‌ كە دروشمەكانی‌ خۆپیشاندەران لە رۆژەكانی‌ سەرەتای‌ ئەم بزووتنەوەیەدا زۆر سادەو رووكەشی‌ بوون، وتی‌: "ئەو كاتە ئێمە رامانگەیاند كە ئەم دروشمانە لە قازانجی خەڵكی ئێران بۆ دەربازبوون لە چنگی كۆماری ئیسلامی نیە. بۆ ئەوەی چەواشەكاری‌و تەقەلۆب لە هەڵبژاردنەكاندا لە سەرەتای دامەزراندی كۆماری ئیسلامییەوە بەشێك لە سیاسەتەكانی رێژیم بووە‌و لە درێژەی نۆ خولی هەڵبژاردنەكانی سەركۆماری، ئەم دەستێوەردان‌و چەواشەكارییانە بەردەوام پەیڕەو كراوە. ئەگەریش وای دابنێین كە مووسەوی لە جێگەی ئەحمەدی‌نەژاد دەنگی بهێنابایەتەوە، دیسان هیچ لە پرسەكە نەدەگۆڕدرا‌و خەڵكی ئێران هیچیان وەدەست نەدەهێنا.

بەخۆشیەوە دەیبینین كە لە درێژەی ئەم رێپێوانانەدا، لە رۆژانێكدا كە كۆماری ئیسلامی رایگەیاندبوو خەڵك بە قازانجی خۆی دەكێشێتە نێو شەقامەكان، لە "رۆژی قودس"دا، (رۆژی كۆتایی مانگی رەمەزان)، درووشم‌و داخوازییەكان گۆڕدران، تا رادەیەك توندتر بوون، دروشمگەلێ وەك "نەمان بۆ وەلی فەقیه"، "ویستی ئازادی‌و دێموكراسی" لە نێو خەڵكدا زیاتر دەبیستران‌و پرسی داكۆكی كردن لە مووسەوی‌و كەڕۆبی لە چاو خۆپیشاندانەكانی پێشوو تا رادەیەكی بەرچاو دابەزیبوو، هێما سەوزەكان لە نێو خەڵكدا كەمتر ببوونەوە‌و كەمتر دەبینران. دوای ئەوە كاتێ دەگەینە خۆپیشاندانی 13ی خەزەڵوەر، بە جوانی دەیبینین بە گشتی رێوشوێنی خۆپیشاندان‌و دروشمەكانی خۆپیشاندانەكە بە تەواوی گۆڕدراون. ئەگەر پێشتر دروشمەكان لە چوارچێوەی پاڵپشتی كردن لە كۆماری ئیسلامیی‌ ئێران‌و تەنیا لە پێوەندی لە گەڵ‌ پرسگەلێكی سادە‌و سەرەتایی بوون كە پێشتر هیمام پێ كردوون، لەو خۆپیشاندانانەدا ئۆسوولەن دروشمگەلێكی پێكهاتەشكێنانە‌و دروشمگەلێك لە چوارچێوەی رووخانی كۆماری ئیسلامی‌و دامەزراندنی سیاسەتی نوێ لە پێوەندی لەگەڵ‌ پرسە نێونەتەوەییەكان، لە لایەن خۆپیشاندەرانەوە هاتە ئاراوە". بەڕێزیان لە درێژەی‌ وەڵامەكەیدا، لێكدانەوەی‌ خۆی‌ لە سەر رەوتی‌ ناڕەزایەتییەكانی‌ هەنووكەی‌ ئێرانی‌ بەم شێوەیە باس كرد: "بەشدارانی خۆپیشاندانەكان بە تەواوی بەم ئاكامە گەیشتوون كە دەربازبوون لە چنگی ئەم رێژیمە‌و ئەم هەموو زوڵم‌و ستەمە كە بەسەر خەڵكدا سەپاوە، رووخاندنی كۆماری ئیسلامیی‌ ئێران‌و دامەزراندنی حكوومەتێكە كە لەودا دین لە حكوومەت جودا بێت. ئەسڵێك بە ناوی ولایەتی فەقیه، بوونی نەبێت‌و بەشێوەیەكی گشتی لە نێوبردنی كوماری ئیسلامی ئێرانە".

بەڕێز هیجری‌ لە وەڵامی‌ ئەم پرسیارەدا كە: "بەڕێزتان خاڵە لاوازەكانی ئەم حەرەكەتەی كە لە 13ی خەزەڵوەردا بینیمان لە چیدا دەبینن؟"، بە ئاماژەدان بە دوو خاڵی‌ لاواز، دروشمدان ـ گەرچی‌ كەمتر لە جاران ـ بە پشتیوانی‌ لە كەڕووبی‌‌و مووسەوی‌‌و هەروەها پرش‌وبڵاوی‌ خۆپیشاندەران لە بەراورد لە گەڵ خۆپیشاندانەكانی‌ پێشووتردا، ئاماژەی‌ بە بەرچاوبوونی‌ گرنگیی‌ خۆپیشاندانی‌ 13ی‌ خەزەڵوەر كرد‌و وتی‌: "خۆپیشاندانەكان‌و دروشمەكانی خۆپیشاندەرانی ئۆپۆزێسیۆن هەموو هەواڵەكانی خۆپیشاندانەكانی خستبووە ژێر ركێفی خۆیەوە‌و كەمتر باسێك لە خۆپیشاندانی لایەنگرانی كۆماری ئیسلامی ئێران دەهاتە ئاراوە." كاك مستەفا لە وەڵامی‌ پرسیارێكدا لە مەڕ پەرەگرتنی‌ جوغرافیایی‌ خۆپیشاندانەكان لە 13ی‌ خەزەڵوەردا لە بەراورد لە گەڵ خۆپیشاندانەكانی‌ پێشوودا، وێڕای‌ باسكردنی‌ ئەزموونەكانی‌ خۆپیشاندان لە سەردەمی‌ رووخانی‌ رێژیمی‌ پاشایەتی‌ لە ئێراندا‌و هەروەها خۆپیشاندانگەلێكی‌ هاوچەشن لە وڵاتانی‌ دراوسێ‌‌دا‌و روونكردنەوەی‌ ئەم مەسەلە كە "ئەو خۆپیشاندانانەی كە لە وڵاتانی دراوسێدا لەم ماوەدا بینەری بووین، لە بنەڕەتدا لە گەورەشارەكانەوە دەست پێدەكا‌و شكڵ دەگرێ‌و بەرەبەرە پەرە دەستێنێ‌و ئەگەر درووشم‌و داخوازییەكانی هاوتەریبی دابین كردنی قازانج‌و داخوازییەكانی توێژە جۆرواجۆرەكانی كۆمەڵگا بێت، ئەوان بە خۆپیشاندان‌و رێپێوانەكان گرێ دەدات‌و بەرەبەرە كە ئەم شتە روو دەدا، پانتاییەكەی گەورەتر دەبێتەوە‌و دەگاتە شارە پچووكەكان، یانی بە هەر رادەیەك شارەكان گەورەتر‌و حەشیمەتیان زیاتر بێت، ئەگەری بەڕێوە چوونی ئەم خۆپیشاندانانە‌و پیشان دانی دژكردەوەی خەڵك لە بەرامبەر رێژیمە سەركوتگەرەكاندا زیاترە‌و لە قۆناخی كۆتاییدا ئەم خۆپیشاندانانە بۆ شارە چووكەكانیش دەگوازرێتەوە‌و رواڵەتێكی سەرانسەری بە خۆیەوە دەگرێ"، درێژەی‌ دا: "چاوەڕوان دەكرێ لە داهاتووشدا خەڵكی شارە گەورەكانی‌ دیكەی ئێرانیش دەست بكەن بە خۆپیشاندان‌و دژكردەوە بنوێنن لە هەمبەر كۆماری ئیسلامیی‌ ئێران‌و هەنگاو بە هەنگاو ئەم خۆپیشاندان‌و دژكردەوانە بە شارە چووكەكانیش بگا".

لە وەڵامی‌ پرسیارێكدا سەبارەت بە دوارۆژی‌ حەرەكەت‌و خۆپیشاندانەكانی‌ هەنووكە لە ئێراندا، بەڕێز هیجری‌ وێڕای‌ هێنانە بەرباسی‌ ئەم ئەگەرە كە حەرەكەتێك كە دەستی‌ پێكردووە "ئەگەری ئەوەی هەیە بە هۆی سەركوتە توندەكان‌و توندتر لەوەی كە تا ئێستا دیتوومانە، بە شێوەیەكی كاتی بێدەنگ بێت، بەڵام گەڕانەوەی نیە"، ئاماژەی‌ بە تێپەڕینی‌ خەڵك لە رێفۆرمخوازی‌‌و شكڵگرتنی‌ هەرچی‌ زیاتری‌ خواستی‌ رووخانی‌ رێژیم لە نێو خەڵكدا كرد‌و وتی‌: "پێموایە كە لە خۆپیشاندانەكانی داهاتوودا هەنگاوی زیاتر بەرەو پێش هەڵدەگیردرێ‌و خەڵك ئەم رێگەیە دەبڕن تا كاتێ كە كۆماری ئیسلامی بڕووخێنن‌و حكومەتێك دابمەرزێنن كە هەڵینجاوی ویستی خۆیانە".

بەڕێز كاك مستەفا لە وڵامی‌ ئەم پرسیارەدا كە: "كۆبەندیی‌ یان هەڵگرتی گشتی ئێوە سەبارەت بەم رەوتەی كە هەنووكە لە ئێراندا لە ئارادایە چیە"، وتی‌: "خەڵك ئۆمێدێكیان بە چاكسازیی نەماوە‌و ئەمە یەكێ لە خاڵە بەهێزەكانی ئەم حەرەكەتەیە، دوودڵی‌یەكان بەسەر چووە‌و خەڵك رێگەی خۆیان بە دروستی دەستنیشان كردووە‌و دەڕۆنە پێشەوە. رێبەریی حەرەكەتەكە ئەگەر لە سەرەتادا لە دەستی مۆرەكانی رێژیمی كۆماری ئیسلامیدا بوو‌و ئەوان پلاندانان‌و رێنوێنی خۆپیشاندانەكانیان لە ئەستۆ بوو، دەبینین كە لە خۆپیشاندانی 13ی خەزەڵوەر ئەم رێبەرییە زیاتر لە دەستی خودی خۆپیشاندەران‌و ئازادیخوازاندایە‌و هەر بەم هۆیەیە كە دەبینین دروشمەكان رادیكاڵتر‌و لە رەوتی‌ رووخاندنی كۆماری ئیسلامی‌و گۆڕانی گشتیی دێتە ئاراوە. خاڵی كۆتایی كە دەتوانین هێمای پێبكەین ئەمەیە كە، بەرەبەرە كە دروشمەكان رادیكالیزەتر دەبن‌و هاوتەریبی رووخانی كۆماری ئیسلامی دەبن، خەڵكێكی زیاتر دەچنە نێو ریزی خۆپیشاندەرانەوە‌و ئەمەش بە دڵنیاییەوە هەنگاو بە هەنگاو بەرەوپێش دەڕوات".

بەڕێوەبەری‌ بەرنامەكەی‌ "تیشك" بە ئاماژەدان بە بەشداری نەكردنی‌ خەڵكی‌ ناوچەكانی‌ نەتەوە ژێردەستەكان لە خۆپیشاندانەكانی‌ ئەم دواییانەدا‌و توندتربوونی‌ سەركوت ـ بۆ نموونە ئێعدامی‌ ئێحسان فەتاحیان ـ وچەكداركردنی‌ عەشیرەتەكان لە پارێزگاكانی‌ نەتەوە ژێردەستەكان، ئەم پرسیارە ئاراستەی‌ بەڕێز كاك مستەفا دەكات كە بۆچی‌ سەرەڕای‌ ئەم بەشداری نەكردنە، سەركوت لەو ناوچانەدا توندتر‌و بەربڵاوترە؟، بەڕێز هیجری‌ لە وەڵامدا، بە هێنانە بەرباسی‌ دوو هۆكاری‌ سەرەكی‌، ترسی‌ رێژیمی‌ كۆماری‌ ئیسلامیی‌ لە پەیوەستبوونی‌ نەتەوە ژێردەستەكان بە خۆپیشاندانەكان لەو كاتەدا كە خواستەكانیان لە خۆبگرێ‌‌و هەروەها روانگەی‌ ئەمنیەتیی‌ هەمیشەیی‌ رێژیم بە نیسبەت ئەو ناوچانەوە، بە تایبەت كوردستان، وتی‌: "هەموو كاتێ رێژیم لە خەڵكی خەباتگێڕی كوردستان‌و باقیی‌ نەتەوەكانی دیكەی ئێران دەترسێ‌ كە نەبا خۆپیشاندانەكان‌و دژكردەوەكانی ئەوان بۆ رووخاندنی كۆماری ئیسلامێ بتوانی یارمەتیدەر بێت بۆ ئەو ناڕەزایەتیانەی كە لە تاران دەستی پێكردوە، لەم پێناوەشدا دەبینین كە چووكەترین جموجۆڵەكانی نەتەوەكانی ئێران لە خاڵە سنوورییەكاندا، وەك بەلووچستان، ئەهواز، كوردستان‌و لە توركەمەنستاندا، تەنانەت بە تۆمەتگەلێكی زۆر قورستر لە بەشدارانی خۆپیشاندانەكان یان لە دەربڕینی ناڕەزایەتییەكان بە سەریاندا دەسەپێنێ‌و ئەوانی‌ بە زیندانی‌ درێژخایەن‌و ئیعدام مەحكووم كردووە‌و ئەم شێوازە لە سەرەتاوە لە كۆماری ئیسلامیدا بوونی بووە‌و هەنگاو بە هنگاو كە دژكردەوەكانی خەڵك لە تاراندا زیاتر دەبێت، مەترسیەكی زیاتر جەستەی كۆماری ئیسلامی دادەپێچێ‌و بە مەبەستی پێشگرتن لە خەڵكی شارە سنوورییەكان‌و نەتەوەكانی ئێران كە زامدارترن لە خەڵكی تارانیشن بە هۆی ئەو ستەمە نەتەوایەتیانەی كە داسەپاوە بە سەریاندا، ئەم كەش‌و هەوای ترس‌و تۆقاندنەی دروست كردوە". لە درێژەی‌ وەڵامەكەیدا بەڕێز هیجری‌ وتی‌: "هەر بەم هۆیەشەوە دەبێ چاوەڕوانی ئەمە بین هاوكات لە گەڵ‌ ئەوەیكە خۆپیشاندانەكان لە تاران‌و شارە گەورەكان بە لووتكە دەگات، توندیی سەركوتەكان‌و كپ كردنی كەش‌و هەوای شارە سنوورییەكان‌و لە ناوچە نەتەوەییەكاندا زیاتر ببێت. هەرچەند جێگەی گومان نیە كە ئەم سەركوتانەش ناتوانێ پێش بە ناڕەزایەتی دەربڕینی خەڵك بە دژی كۆماری ئیسلامی بگرێ، بە هەمان شێوەی كە تا ئێستا دیتوومانە، چ لە تاران‌و چ لە شارە گەورەكاندا، بە تایبەت لە كوردستاندا سەركوتەكان هیچ كات نەیانتوانیوە یارمەتیدەری كۆماری ئیسلامی بن".

لە پرسیاری‌ دواتردا، دوو بابەتی‌ قووڵبوونەوەی‌ بۆشایی‌‌و جیاوازی‌ لە نیوان هێزە سەركوتكەرە جیاجیاكانی‌ رێژیمدا‌و هەروەها لە نێو رووحانیەتی‌ شیعە لە ئێراندا لە گەڵ كاك مستەفا باس دەكرێ‌ كە بەڕێزیان بە روونكردنەوەی‌ هۆكاری‌ بێ‌ متمانەیی‌ رێژیم بە هێزە ئەرتەشییەكان‌و جیاوازی دانانی‌ رێژیم بە قازانجی‌ سپای‌ پاسداران‌و بە زیانی‌ ئەرتەشی‌ رێژیم، بەم شێوەیە دەدوێ‌: "سروشتیە كە لە نێوان ئەرتەشییەكاندا ناڕەزایەتیی‌ زۆر توند بوونی هەبێت لە هەمبەر رێژیمی كۆماری ئیسلامی ئەویش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو هەڵاواردنە روونە كە لە نێوان سوپا‌و ئەرتەشدا بەڕێوەی دەبەن. بەڵام ئەگەر تەنیا باس لە سوپای پاسداران بكەین، كە هێزی سەرەكی سەركوت‌و پشتیوانی كۆماری ئیسلامییە، زۆر سروشتیە ئەگەر وا بیر بكەینەوە كە لە نێو ئەم هێزەدا بە تایبەت لە ئاستی خوارەوەو بەدەنەی ئەم هێزەدا، دژایەتی‌و ناڕەزایەتییەكان لە هەمبەر كۆماری ئیسلامی بە تایبەت لە هەمبەر سەركوتێكدا كە بەم هێزە سپێردراوە، بوونی بێت. چونكە ئەم هێزە لە بەرامبەر خەڵكدایە، خەڵكێك كە داوای سەرەتاییترین داخوازییەكانیان دەكەن وئەم خەڵكانەش كەسانێك نین جگە لە تاكەكانی بنەماڵەكەیان، جگە لە خوشك‌و براكانیان، هەر بۆیە زۆر سروشتیە ئەم هێزە لانیكەم ناڕازی بێت". لە درێژەی‌ وتەكانیاندا دەڵێن: "ئەم شیمانە وا دادەنێم كە ئەگەر سەركوت هەروا بەردەوام بێت، سەرەنجام لە نێو ئەم هێزانەشدا‌و لە ئاستی فەرماندەركان – ئەگەر لە ئاستی سەرەوەشدا نەبن - لە ئاستی فەرماندەرانی پلە خوارەوەدا ناڕەزایەتی‌و نافەرمانی سەر هەڵئەدا، چونكە هەروەك گوتم ئەوانە مەئمووری سەركوتی خەڵكن".

لە مەڕ زانایانی‌ ئاینیی‌ شیعە، بەڕێز هیجری‌ بە جیاواز ناوبردنی‌ ئەم مەسەلە‌و باسكردنی‌ ئەوەیكە: "ئەمە بابەتێكی‌ سیاسیی‌ ـ ئاینییە"، ئاماژە بە ناڕەزایەتی دەربڕینی‌ زۆربەی‌ زانایانی‌ ئایینی‌ شیعە، بە تایبەت زانایانی‌ قۆم بە دژی‌ هەڵسوكەوتی‌ وەلی‌ فەقیهە لە راگەیاندنی‌ پشتیوانی‌ یەكلایەنە لە ئەحمەدی‌ نەژاد‌و سەركوتی‌ خەڵك بە شێوەی‌ دڕندانە دەكا‌و دەڵێ‌: "ناڕەزایەتیی‌ كەسایەتییە ئایینییە شێعەكان دوو لایەنەیە، یەكیان لە روانگەی ئایینیەوە كە ئەوانە بیر دەكەنەوە كە ئەم چەشنە سەركوت‌و رەفتارەی كە كۆماری ئیسلامی گرتوویەتە بەر، زیاتر لە جاران كۆماری ئیسلامی لە روانگەی بیروڕای گشتیدا بێ بایەخ دەكات‌و دەبێتە هۆی‌ بێزاری‌‌و نەفرەتی‌ خەڵك لە سیستمەكە‌و لە ئاكامدا، ئەمانە بە هۆی پاراستنی ئیسلام، ئیسلامێ كە خۆیان باوڕیان پێیەتی، دژبەری ئەم بارودۆخەن، لە روانگەی سیاسیشەوە بیر دەكەنەوە كە درێژەدار بوونی ئەم دۆخە دەبێتە هۆكارێك بۆ دژكردوەی توندتری‌ خەڵك‌و دەبێتە هۆی رووخانی كۆماری ئیسلامی، چون ئێمە دەزانین كە هەموو ئەم پیاوە ئایینیانە چ ئەوانەی رازین‌و چ ئەوانەی ناڕازین، لە پاراستنی كۆماری ئیسلامیدا یەكڕان‌و تەنانەت كەسایەتیەكیش وەك ئایەتوڵڵا مونتەزێری كە لە سەردەمی خومەینیەوە دژایەتی خۆی دەست پێكردووە‌و لە مانگەكانی پێشووشدا چەندین كەڕەت دژایەتی خۆی لە گەڵ‌ رێژیمی كۆماری ئیسلامی‌و شێوازی كاركردیان دەربڕیوە، بەڵام دیسان پرسی كۆماری ئیسلامی‌و پاراستنەكەی بۆ ئەو گرینگە".

قەیران خولقێنیی‌ كۆماری‌ ئیسلامی لە ئاستی‌ ناوچەدا، لەوانە پشتیوانی‌ لە شەڕكەرەكانی‌ شیعە لە یەمەن‌و رووبەڕووبوونەوەی‌ رێژیم لەگەڵ عەرەبستانی‌ سعوودی‌‌و هەروەها لەقاودانی‌ كردەوەكانی‌ باڵوێزخانەی‌ ئێران لە ئاڵمان بە دژی‌ ئۆپۆزسیۆنی‌ ئێرانی‌ لەو وڵاتە لە لایەن دەوڵەتی‌ ئاڵمانەوە، نێوەرۆكی‌ سەرەكی‌ پرسیاری‌ دواتری‌ "تیشك" لەگەڵ كاك مستەفایان پێك دەهێنا. بەڕێز هیجری‌ لە وەڵامی‌ ئەم پرسیارەدا، بە ئاماژەدان بە رابردووی‌ كۆماری‌ ئیسلامیی‌ لە دەستێوەردان لە كاروباری‌ وڵاتانی‌ دیكەدا‌و بە تایبەت وڵاتانی‌ ناوچە بە درێژایی‌ تەمەنی‌ ئەم رێژیمەو هەروەها كردەوەی‌ باڵوێزخانەكانی‌ كۆماری‌ ئیسلامی وەكوو ناوەندی‌ رێنوێنی‌‌و چەكداركردن‌و زانیاری پێدان بە تێرۆریستەكان‌و تیرۆری‌ هێزەكانی‌ ئۆپۆزسیۆن كە دادگای‌ میكۆنووس نموونەی‌ بەرچاو‌و سەلمێنەری‌ ئەم راستییەیە، وتی‌: "سەیر كەن ئەگەر ئێمە بڵێین بۆچی ئەم كارە دەكات لە كاتێكدا كە لە نێوخۆدا لە گەڵ‌ بارودۆخێكی خراپ‌و ناڕەزایەتی خەڵك‌و قەیرانە جۆرواجۆرە ئابووریی‌و كۆمەڵایەتیەكاندا بەرەوڕووە، رەنگە یەكێ لە هۆكارەكانی ئەمە بێت كە لە بنەڕەتدا هەناردەی شۆڕش بەشێكە لە چییەتی ئەم رێژیمە، ئەمە بە ئەركی خۆی دەزانێ، ئەگەر لە نێوخۆی ئێراندا خەڵك لە كۆماری ئیسلامی بێزارن، بۆ كۆماری ئیسلامی ئێجگار گرینگە كە بە ناوی داكۆكی كردن لە مافە پێشیلكراوەكانی خەڵكی فلستین، خەڵكی فلستین بەسیج بكات كە بۆ كۆماری ئیسلامی دروشم بدەن یان لە خەڵكانی بەرهەڵستكاری دیتر وڵاتانی ناوچەی كەنداوی فارس كە لە حكوومەتەكانی خۆیان ناڕازین پاڵپشتی بكات بۆ ئەوەیكە ددانی پێدا بنێن. ئەم شێوازەش بە بڕوای من هاوكاتە لە گەڵ‌ تەنگەژە خولقێنی لە ئاستی نێونەتەوەییدا‌و لە ناوچەكەش درێژەی دەبێت. كەوایە دیسان دووبارەی دەكەمەوە ئەم سیاسەتەی كۆماری ئیسلامی بەشێكە لە بنەماكانی كۆماری ئیسلامی‌و شتێك نیە كە نوێ بێت‌و تازە دەستی پێكردبێت".

لە وەڵامی‌ ئەم پرسیارەدا كە: "بە بڕوای‌ ئێوە مەبەستی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ لە دەستێوەردان لە وڵاتانی‌ ناوچە‌و تێكدانی‌ ئاشتی‌‌و سەقامگیریی‌ ئەم ناوچە قەیراناوییانە چیە؟"، كاك مستەفا بە ئاماژەدان بە جیاوازی‌ پێناسەكردنی‌ بەرژەوەندییە نەتەوەییەكان لە روانگەی‌ خەڵكی‌ ئێرانەوە لەگەڵ كۆماری‌ ئیسلامی، لە سەر ئەم بڕوایە بوو كە: "بۆ كۆماری ئیسلامی ئێران قازانجی نەتەوەیی‌و هەموو ئەو دروشمانەی كە لە پێوەندی لەگەڵ‌ پرسی پاراستنی ئیسلام، پتەوتر كردنی ئیسلام، داكۆكی لە هەژاران، دژایەتی كردنی موستەكبرین بە گوێرەی خۆیان، هەموو لە پێوەندی لە گەڵ پاراستنی دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی دایە. كۆماری ئیسلامی لە سەرەتاوە تا بە ئێستا هیچكات كەڵكەڵەی پشتیوانی كردنی لە موسلمانانی دونیا نەبووە، كۆماری ئیسلامی هیچكات خەمخۆریان نەبووە‌و ناشبێت. یان لە پێوەندی لە گەڵ‌ پرسی ئیسلامدا، لە هەر شوێنی كە قازانجەكانیان ویستوویەتی، لەو ستەمەی كە بە سەر موسڵمانەكاندا سەپاوە چاوپۆشی كردووە، بۆ وێنە هیچكات لە موسڵمانەكانی كێشمیر داكۆكی نەكردوە، هیچكات لە موسڵمانەكانی چێچێن داكۆكی نەكردوە، هیچكات لە موسڵمانەكانی چین داكۆكی نەكردوە". هەروەها بەڕێزیان باسی‌ دروشمی‌ بنەرەتی‌ رێژیم واتە "ناردنە دەرەوەی‌ شۆڕش بە مەبەستی‌ پێكهێنانی‌ ئیمپراتۆری‌ ئیسلامی" كرد‌و درێژەی‌ دا: "كۆماری ئیسلامی لەسەر ئەو باوەڕەیە وڵاتانی سونیی ناوچەكە، لە رێگەی ئیسلام لایان داوە، هەمە جۆر تۆمەت وەك ئیسلامی ئامریكایی، ئیسلامی موستەكبرین‌و لەم شتانە دەخاتە پاڵیان، ئیسلامی ئەوان بە پووچەڵ‌‌و ئیسلامی خۆی بە رەوا دەزانێ، لە ئاكامدا زۆر سروشتیە كە لە رێگەی لاواز كردنیان‌و لە ئاكامدا رووخاندنی ئەم جۆرە حكوومەتانە‌و تەشەنە‌و دەستێوەردانی تەواو لەم وڵاتانەدا هەنگاو هەڵ بگرێت. جا ئێستا كەی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ خۆی‌ بەو ئاكامە دەگا كە رێگەیەكی‌ هەڵەی‌ گرتۆتە بەر، من لەو بڕوایەدا نیم كە هیچكات وەها بیرۆكەیەكی‌ بۆ دروست بێت كە هەڵەكانی‌ خۆی‌ ببینێ‌. چونكە لە بنەڕەتڕا ئەم كۆمارە ئیدئۆلۆژیكە، ئیدئۆلۆژیی‌ خستۆتە خزمەتی‌ پاراستنی‌ دەسەڵاتەكەی‌‌و هەركات بە پێویستی‌ بزانێ‌، دەستێوەردان دەكات".

پرسی‌ ناوكی‌ ئێران، نەرمی نواندنی‌ بەڕێوەبەرایەتی‌ باراك ئۆباما بە نیسبەت ئەم پرسەو درێژەكێشانی‌ رووساردی‌ رێژیمی‌ ئێران بە بڕیارنامەكانی‌ شوورای‌ نەتەوەیەكگرتووەكان لە مەڕ راگرتنی‌ پیتاندنی‌ ئۆرانیۆم، تەوەری‌ ئەو بابەتانە بوون كە لە پرسیارێكی‌ دیكەی‌ "تیشك" دا هاتبوون. بەڕێز هیجری‌ بە ئاماژەدان بە هەڵوێستی‌ حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران لە سەر ئەم پرسە، وتی‌: "ئێمە ساڵانێكی زۆرە، لەو سەردەمەوە كە كێشەی پیتاندنی ئۆرانیۆم لە كۆماری ئیسلامیدا كێشەخولقێن بوو بۆ بیروڕای نێونەتەوەییمان، روون كردەوە‌و رامانگەیاند كە كۆماری ئیسلامیی‌ ئێران تەنیا بیر لە پاراستنی رێژیم دەكاتەوە. لە پێوەندیی لەگەڵ‌ ئەم كێشەدا كۆماری ئیسلامی ئێران لە راستیدا وا بیر دەكاتەوە كە ئۆرووپا‌و هەمووی ناوچەكە دوژمنی كۆماری ئیسلامین، كەوایە لە بەرامبەری ئەم دوژمنانەدا كە بەشێكیان تەیارن بە چەكی ناوكی، دەبێ هێزێكی هەبێ‌ كە بتوانێ خۆی بپارێزێ‌و بەدەستێهنانی چەكی ناوكی بە چارەسەریەك بۆ ئەم كێشە دەزانێ. كەوایە زۆر سروشتیە كۆماری ئیسلامی ئێران لە رێگای گەیشتن بەم ئامانجە بجووڵێت‌و ئەم كارەشی كردووە. بۆچی كۆماری ئیسلامی دەست لە پرۆگرامەكەی هەڵ‌ناگرێت‌و بە هەمانشێوە كە ئاماژەتان پێدا تەنانەت پابەندی ئەو وادانە نیە كە لە پێش چاو جیهانیان دەیدا‌و وەلای دەنێ. هۆكەی ئەمەیە كە لە بنەڕەتدا باوەڕی بەوە نیە كە پیتاندنی ئۆرانیۆم رابگیردرێت تا كاتێ كە بە بۆمبی ناوكی دەست پەیدا دەكا. مەگەر كاتێ تێبگا كە هەڕەشەكان ئەوەندە توندن كە دەتوانێ ئەو رێژیمەی كە ئەوان بۆ پاراستنی تێدەكۆشن لە نێو بچێت. بەڵام تا ئێستا ئەو هەڕەشانەی كە لە لایەن رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان، ئۆرووپا‌و ئامریكا لە ئێران كراوە ئەوەندە توند نەبووە‌و نەیتوانیوە شوێندار‌و كاریگەر بێت تا ئەو شوێنەی كە كۆماری ئیسلامی بهێنێتە سەر ئەو باوەڕەی كە لەوانەیە بڕووخێ، هەر بەم هۆیە كۆماری ئیسلامی لە پێوەندی لە گەڵ‌ ئەم كێشەیەدا بەردەوام خەریكی دەستی دەستی كردن‌و مانۆڕدانە".

بەڕێزیان لە درێژەدا، هاتە سەرباسی‌ نەرمی نواندنی‌ ئێستای‌ ئامریكا‌و وتی‌: "بە تایبەت ئەو نەرمییەی كە ئۆباما لە خۆی نواندی‌و رایگەیاند لە پێوەندی لەگەڵ‌ دانووستان لەگەڵ‌ كۆماری ئیسلامی‌و لە پێوەندی لەگەڵ‌ ئەو غرمانەی كە بە كۆماری ئیسلامی دەدات بە هۆی ئەوەیكە كە رێژیم بكێشێتە پشت مێزی دانووستان، كۆماری ئیسلامی ئەمە وەك غرمێك بۆ خۆی دەزانی‌و وەك شكستێك‌و وەك خاڵی لاوازی ئۆرووپا‌و ئامریكا پێناسەی‌ دەكات، هەر بەم هۆیە كاتكوژی دەكات‌و بەرنامەكانی لەمەڕ پیتاندنی ئۆرانیۆم درێژە دەدات‌و دیسان دووبارەی دەكەمەوە كە ئەم بەرنامەی كۆماری ئیسلامی تا جێگەیەك درێژە پەیدا دەكات كە هەڕەشەكان ئەوەندە توند بن كە كۆماری ئیسلامی هەست بەوە بكات كە لە حاڵی رووخان دایە. ئەو كاتەیە كە هەمدیس بۆ پاراستنی كۆماری ئیسلامی ملكەچ دەكات بۆ هەموو ئەو رێكەوتنانەی كە لە لایەن كۆمەڵگای نێونەتەوەییەوە بە سەریدا دادەسپێ".

بەڕێز كاك مستەفا هیجری‌ لە كۆتایی‌‌دا باسی‌ پڕۆسەی‌ رووخاندنی‌ رێژیمی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌و ئەركی‌ چین‌وتوێژە جیاجیاكانی‌ كۆمەڵگای‌ كردو وتی‌: "پێموایە كاری كۆماری ئیسلامی سەرەڕای هەموو ئەو سیاسەتە سەركوتكەرانەی، لەگەڵ‌ هەموو ئەو قەیران خولقێنیانە‌و دوژمن تراشیانەی لە نێوخو‌و دەرەوە بە جێگەیەك گەیشتووە كە بە كەناری زەریا ناگات. یانی كۆماری ئیسلامی ئێران بە بڕوای من خەریكە پڕۆسەی رووخانی خۆی دەبڕێ، هەر بۆیە وا بیر دەكەمەوە خەڵكی ئێران، ئۆپۆزێسیۆن، ئازادیخوازانی ئێران، بە تایبەت نەتەوەكانی ئێران دەبێ هەنگاو هەلبێننە نێو مەیدان‌و بۆ لاوازكردنی هەرچی زیاتری كۆماری ئیسلامی‌و رووخاندنی خێراتری لە هەوڵدا بن تا تێچووەكەی زیاتر لەمە قورس نەبێت".

 رۆژنامەی‌ كوردستان ـ ژمارە 522