بەخێر بێن بۆ ماڵپەڕی‌ "هەڵۆی‌ كوردستان"                                ماڵپەڕی‌ "هەڵۆی‌ كوردستان" ماڵپەڕی‌ هەموو كورد‌و كوردستانییەكە


ده‌سپێك
هه‌ڵۆی‌ كوردستان
سیاسه‌ت
كۆمه‌ڵایه‌تی‌
ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر
وتووێژ
شه‌هیدان
كتێب
سروود‌و وته‌ی‌ به‌نرخ
وێنه
فارسی
ئارشیو
پێوه‌ندی‌
لینك
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

وتوێژی رۆژنامەی‌ كوردستان

لەگەڵ بەرێز محەممەد نەزیف قادری، ئەندامی‌ دەفتەری سیاسیی حیزبی دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران

 

 

لە چەند مانگی‌ رابردوودا هەڵوێستی‌ نێونەتەوەیی‌‌و بەتایبەت رێكخراوی‌ نەتەوەیەكگرتووەكان‌و ئیدارەی‌ نوێی‌ ئامریكا بە نیسبەت رەوچاوكردنی‌ پڕنسیپەكانی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و چۆنیەتیی‌ رووروو بوونەوە لەگەڵ‌ وڵاتانی‌ پێشێلكاری‌ مافی‌ مرۆڤ بووەتە یەكێك لە تەوەرە گرنگەكانی‌ میدیای‌ جیهانی‌‌و بەتایبەت رۆژئاوا. رۆژنامەی‌ "كوردستان" بەمەبەستی‌ زیاتر روونكردنەوەی‌ ئەو پرسیارانەی‌ لەم بوارەدا دەگۆڕێدان‌و هەورەها چەند پرسی‌ گرینگی‌ پێوەندیدار، وتووێژێكی‌ لەگەڵ‌ بەڕێز محەممەد نەزیف قادری‌، ئەندامی‌ دەفتەری‌ سیاسیی‌ حیزبی‌ دێموكرات پێك هێناوە.

"كوردستان": دەگوترێ‌ قەیرانی‌ ئابووریی‌ جیهان‌و گۆڕینی‌ ئیدارەی‌ سیاسی‌ ئامریكا بوونەتە هۆی‌ ئەوەی‌ پرسی مافی‌ مرۆڤ بكەوێتە ژێر كاریگەریی‌ كۆمەڵێك پرسی‌ دیكە. بە گشتی‌ لە جیهاندا بە پێی‌ قۆناخە جیاوازەكان تا چەند پرسی‌ مافی‌ مرۆڤ گرینگی‌ پێدراوە؟ ئەگەر قەبووڵ‌ بكرێ‌ كە لە ماوەی‌ رابردوودا لە ئاستی‌ جیهانیدا كەمتر بایەخ بە پرسی‌ مافی‌ مرۆڤ دراوە، بە بڕوای‌ بەڕێزتان وەها رەوتێك دژایەتیی‌ لەگەڵ‌ رەوتی‌ بەجیهانیبووندا نیە كە تێیدا پرسی‌ مافی‌ مرۆڤ زیاتر بەرجەستەیە؟

محەممەد نەزیف قادری‌: مەسەلەی‌ مافی‌ مرۆڤ یەكێك لە پرسە بنەڕەتیەكانەو دابینبوونی‌ ئەم مافە بە شێوەی‌ جۆراوجۆر داكۆكی‌ لە سەر دەكرێ‌، لەو كاتەوە مرۆڤ خۆی‌ ناسیوە، هەوڵیداوە لە بەرامبەر ئاستەنگەكانی‌ بەردەم دابینبوونی‌ مافەكانی‌ بەربەرەكانێ‌ بكا.

پاش شەڕەكانی‌ یەكەم‌و دووهەمی‌ جیهانی‌، بۆ دابینبوونی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و شادبوونی‌ مرۆڤ بە مافە سروشتییەكانی‌‌و دەستەبەربوونی‌ ژیانێكی‌ ئازادو بەختەوەر، كۆمەڵێك یاساوڕێسا پەسند كران‌و ئەم یاسا نێونەتەوەیی‌یانە لە راستیدا بوون بە رێبازی‌ كوڕو كۆمەڵە مرۆڤدۆستەكان بۆ داكۆكی‌ كردن لە مافی‌ مرۆڤ. پاش كۆتایی‌ شەڕی‌ یەكەمی‌ جیهانی‌‌و پێكهێنانی‌ جامعە ملل (كۆمەڵەی‌ گەلان)و بڵاوبوونەوەی‌ ئامانجەكانی‌و بە تایبەت ڕاگەیاندنی‌ گەڵاڵەی‌ 14 خاڵی‌ پریزیدێنت وۆدرۆ ویلسۆن، سەركۆماری‌ ئەوكاتی‌ وڵاتە یەكگرتووەكانی‌ ئەمریكا لە ساڵی‌ 1918ی‌ زایینیدا، گرینگییەكی‌ زیاتر بەم مەسەلە دراو وڵاتانی‌ ئەندامی‌ كۆمەڵەی‌ گەلانیش ئەو ئەركەیان كەوتە سەرشان ئەو مافە ڕەچاو بكەن.

بەڵام بەداخەوە ئەو ئامانجانە بەو شێوە چاوەڕوان دەكرا لە لایەن ئەندامانی‌ ئەو یەكیەتییە نێونەتەوەیی‌یەوە بەڕێوەنەچوون، بە تایبەت بە نیسبەت بەشێك لە گەلانی‌ رۆژهەڵاتی‌ ناوەڕاست‌و یەك لەوان گەلی‌ كورد، كە لەگەڵ ئەوەی‌ لە رێكەوتننامەی‌ سیڤەردا بڕیاری‌ دیاریكردنی‌ مافی‌ چارەی‌ خۆنووسینیان لەسەر درابوو، بە ئامانجەكانیان نەگەیشتن‌و لە شەڕی‌ دووهەمی‌ جیهانیشدا كە بە سەركەوتنی‌ هاوپەیمانەكان بە سەر نازییەكانی‌ ئاڵمان‌و... كۆتایی‌ پێهات‌و دوایی‌ چەندین كۆڕو كۆبونەوەو بەتایبەت ڕێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتووەكان لە 24ی‌ ئۆكتۆبەری‌ 1945ی‌ زایینی‌ پێك هات‌و دواتر لە 10ی‌ دێسامبری‌ 1948 جاڕنامەی‌ گەردوونی‌ مافی‌ مرۆڤ بڵاوكرایەوە، لەم قۆناغەیشدا لە سیاسەتی‌ نێونەتەوەیی‌دا بە هۆی‌ ململانێ‌ سیاسییەكانی‌ دونیای‌ دووجەمسەری‌ لە سیاسەتی‌ نێودەوڵەتیدا گۆڕانكارییەك هاتەئاراوە‌و بەشێكی‌ دیكە لە گەلان بە دەسەڵاتی‌ سیاسی‌و نەتەوەییان گەیشتن. هەرچەند ڕەوتی‌ ڕووداوەكان لە ڕۆژهەڵاتی‌ ناوەڕاستدا بە بوونی‌ ڕێژیمە دیكتاتۆرو توتالیتێرەكانەوە بەو جۆرە، گەلانی‌ ماف پێشێلكراوی‌ ناوچە چاوەڕوانیان دەكرد، شوێندانەر نەبوو. بە هێرشی تیرۆریستی‌ 11ی‌ سێپتامبری‌ 2001 بۆ سەر وڵاتە یەكگرتووەكانی‌ ئەمریكا لە لایەن ڕێكخراوی‌ القاعیدەوە، فەسڵێكی‌ دیكە لە سیاسەتی‌ نێونەتەوەیی‌دا هاتەكایەوە كە پێكهاتنی‌ هاوپەیمانییەك لە ئاستی‌ نێودەوڵەتی‌دا بە سەرۆكایەتیی‌ وڵاتە یەكگرتووەكانی‌ ئەمریكای‌ بەدواوە بوو.

بە پێكهاتنی‌ ئەو هاوپەیمانییە لە ئاستی‌ نێودەولەتی‌دا بە سەرۆكایەتی‌ ولایەتە یەكگرتوەكانی‌ ئەمریكا، خەبات دژی‌ تیرۆریزم‌و ریژیمە دیكتاتورەكان‌و بانگەشەكردنی‌ دێموكراتیزاسیۆنی‌ رۆژهەڵاتی‌ نێوەڕاست‌و داكۆكیكردن لە مافی‌ مرۆڤ‌و سەقامگیركردنی‌ دێموكراسی‌ لە سیاسەتی‌ نێودەوڵەتی‌دا دەستی‌ پێكرد. ئەم رەوتە بە رووخانی‌ رژیمی‌ ئیسلامی‌ تاڵیبان لە ئەفغانستان‌و هەڵتەكاندنی‌ بنكەو بارەگاكانی‌ رێكخراوی‌ تیرۆریستی‌ ئەلقاعیدە لەو وڵاتەدا‌و دواتر رووخاندنی‌ رێژیمی‌ بەعسی‌ سەددام حسێن لە عێراق درێژەی‌ كێشا. رووخاندنی‌ رێژیمی‌ سەددام حسێن بۆ رێژیمی‌ كۆماری‌ ئیسلامیی‌ ئێران‌و ئۆپۆزیسیۆنی‌ حكومەتی‌ نوێی‌ عێراقی‌ فێدراڵ‌و دەستەوتاقمە تیرۆریستەكانی‌ وەك ئەلقاعیدە بە مەبەستی‌ دەست تێوەردان لە كاروباری‌ عێراقدا فرسەتێكی‌ دیكە بوو. ئەمە ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی‌ تووشی‌ كۆمەڵێك گیروگرفت لە عیراق‌و ناوچەكە كرد، بە واتایەكی‌ دیكە ئەم شەڕە پڕخەرجانە هەم لە باری‌ روحی‌‌و هەم لە باری‌ مادی‌یەوە وڵاتە یەكگرتووەكانی‌ ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی‌ تووشی‌ داڕمانی‌ ئابووری‌‌و ناڕەزایەتی‌ جەماوەری‌ كرد، هەر ئەمەیش بوو ئیدارەی‌ ئەمریكا لە كۆمارییەكانەوە بۆ دێمۆكراتەكان گۆڕا كە دروشمی‌ گۆڕان‌و بایەخدان بە ڕەوشی‌ ئابووری‌ وڵات‌و كشانەوەی‌ هێزەكانی‌ لە عێراق تا كۆتاییەكانی‌ 2011یان هەڵگرتبوو.

ئیدارەی‌ نوێی‌ ئەمریكا بە سەرۆكایەتی‌ باراك ئۆباما لە لایەكەوە لە ئاستی‌ نێوخۆیی‌دا گرینگی‌ بە چارەسەری‌ كێشەی‌ ئابووری‌ ئەداو لە ئاستی‌ نێونەتەوەییشدا، سیاسەتی‌ هاوكاریكردن‌و یارمەتیدانی‌ دامەزراوە ئابورییە نێودەوڵەتیەكان‌و وڵاتانی‌ هاوپەیمانی‌ گرتۆتەبەر، لە لایەكی‌ دیكەوە بۆ سەقامگیربوونی‌ ئاسایش لە عێراق‌و ئەفغانستان‌و سپاردنی‌ ڕەوشی‌ ئەمنییەتیان بە هێزی‌ خۆیان هەوڵ‌ ئەدا تا دەرفەتی‌ گێڕانەوەی‌ هێزەكانی‌ ئەمریكاو هاوپەیمانەكانیان بۆ وڵاتەكانیان بۆ بڕەخسێ‌.

مەسەلەیەكی‌ گرینگی‌ دیكە بۆ ئەمریكا، مەسەلەی‌ رێژیمی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ ئێران‌و سیاسەتەكانیەتی‌ كە دەتوانم ئاماژە بەم چەند خاڵە بكەم: هەوڵدان بۆ گەیشتن بە چەكی‌ ناوكی‌، یارمەتیدانی‌ تیرۆریزمی‌ نێودەوڵەتی‌‌و سیاسەتی‌ دەستێوەردان لە كاروباری‌ وڵاتان‌و پێشێلكردنی‌ مافی‌ مرۆڤ. لەو پەیوەندیەشدا ئیدارەی‌ نوێی‌ ئەمریكا سیاسەتی‌ دیالۆگی‌ ڕاستەوخۆی‌ لە پێش گرتوە، هەرچەند تا ئێستا چەندین هەوڵ دراوە بەڵام ڕەوتی‌ ڕووداوەكانی‌ ئێران‌و ناوچە بە پێچەوانەی‌ هەوڵەكانی‌ ئەوان‌و رێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتوەكان‌و رێكخراوی‌ نێونەتەوەیی‌ وزەی‌ ئەتۆمی‌ چووەتە پێش.

لە سیاسەت‌و دیپلۆماسی‌ نێونەتەوەییشدا بۆ هەركام لە لایەنەكانی‌ پەیوەندیدار بەم رەوتە بەرژەوەندی‌ وڵاتەكەیان گرینگەو چارەسەری‌ كێشەكانیان بەو شێوە بۆ خۆیان خوازیارین‌و هەروەك لە پرسیارەكەتاندا هاتووە، باری‌ ئابوری‌ هەم لە ئاستی‌ نێونەتەوەیی‌داو هەم بۆ ئەمریكاو هاوپەیمانەكانی‌ خاڵێكی‌ ئەساسی‌یە. بەڵام ئەوە كە باس دەكەن، ئایا ئەم رەوتە لەگەڵ ڕەوتی‌ بەجیهانی‌بوون دژایەتی‌ هەیە یا نا؟

بە نەزەری‌ من، رەوتی‌ بەجیهانی‌بوون، زەرورەتێكی‌ سیاسی‌یە،‌و رێڕەوی‌ خۆی‌ دەپێوێ‌، چوون ئەمە پێویستییەكی‌ مرۆڤایەتییە، راستە ڕێژیمە كۆنەپەرەست‌و دیكتاتۆرەكان بۆ پەكخستنی‌ ئەم رەوتە هەموو هەوڵ‌و تەقەلایەك ئەدەن. بەڵام من دڵنیام هەنگاو بە هەنگاو رەوتی‌ بە جیهانی‌بوون‌و سەقامگیربوونی‌ دێموكراسی‌ دەچێتە پێش.

پ: ئایا دەكرێ‌‌و بیانووی‌ پێویست هەیە كە پرسی‌ ئابووری‌ بكەوێتە سەر پرسی‌ مافی‌ مرۆڤەوە؟ بە واتایەكی‌ دیكە هاوكاریكردنی‌ دەوڵەتانی‌ پێشێلكاری‌ مافی‌ مرۆڤ بە مەبەستی‌ چارەسەركردنی‌ كێشەی‌ ئابووری‌ لەگەڵ‌ بنەما‌و بنچینەی‌ رێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتووەكان‌و تەنانەت یاسای‌ بنەڕەتیی‌ هێندێ‌ لە وڵاتانی‌ پێشكەوتوودا دەگونجێ‌؟

و: لە سیاسەتی‌ نێودەوڵەتی‌دا، ئابووری‌ پایەی‌ ئەساسی‌یەو لە بواری‌ دیپلۆماسی‌دا كاریگەری‌ خۆی‌ هەیە، كۆمەڵگەیەك لە باری‌ ئابووری‌یەوە گەشەی‌ سەندبێ‌‌و خۆش گوزەرانی‌ بۆ كۆمەڵانی‌ خەڵك دابین كردبێ‌، دەتوانێ‌ فاكتەری‌ یارمەتیدەر بێ‌ لە دابینكردنی‌ مافی‌ مرۆڤدا.

هەروەك باسم كرد، بەرژەوەندی‌ لە سیاسەتدا لە سەرەوەی‌ هەموو شتێكەوەیەو كۆمەڵێك لە وڵاتان لە پەیوەندی‌یەكانیاندا بەرژەوەندی‌ ئابوورییان لە سەرەوەی‌ هەموو شت داناوە، یا تا كاتێك داكۆكی‌ لە مافی‌ مرۆڤ دەكەن كە بەرژەوەندی‌ ئابوورییان وەمەترسی‌ نەكەوێ‌. ئەمە شتێكی‌ نوێ‌ نیە لە مێژوودا، بە دەیان جار مافی‌ نەتەوەیەك یا كۆمەڵە خەڵكێك بووەتە قوربانی‌ بەرژەوەندی‌ دەوڵەتان هەر بە هۆی‌ ئەم ململانێ‌ سیاسییەوەیە كە ڕێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتوەكانیش نەیتوانیوە بەو شێوە پێویستە ئامانجەكانی‌ دابین بكا.

پ: كۆمەڵێك لە وڵاتانی‌ ئەو ئیستدلالە دێننە گۆڕێ‌ كە رێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتووەگان لە بنەڕەتدا بۆ پێشگرتن لە روودانی‌ شەڕی‌ جیهانی‌ دامەزراوە نەك بۆ پرسی‌ مافی‌ مرۆڤ. رای‌ ئێوە لەم بوارەدا چیە؟

و: باس لە سەر ڕێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتوەكان‌و ئامانجەكانی‌ قسەی‌ زۆر هەڵ دەگرێ‌، ئەم رێكخراوە دوای‌ شەڕی‌ دووهەمی‌ جیهانی‌ پێك هاتووەو ئەم ڕێكخراوە بە مەبەستی‌ پێشگیریكردن لە شەڕو گرینگیدان بە دیالۆگ بە مەبەستی‌ چارەسەری‌ ئاشتیانەی‌ كێشەكان لە رێگەی‌ دیپلۆماسی‌و دابینكردنی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و گەیشتنی‌ گەلان بە دەسەڵاتی‌ سیاسی‌یان‌و شوناسی‌ نەتەوەیی‌یان‌و... دامەزراوە‌و ئەندامانی‌ ئەم رێكخراوە لە چوارچێوەی‌ ئەم رێكخراوەیەدا بەڵێنی‌ دابینكردنی‌ ئەو مافانەیان بە هاوڵاتیان داوە.

ئەوە كە تا ئێستا لە سیستەمە دواكەوتوو‌و دیكتاتۆرەكاندا دەستەبەر نەبووە، ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ ململانێ سیاسییەكان‌و بەرژەوەندییە نێودەوڵەتیەكان. رێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتووەكانیش بە هۆی‌ ئەو سیاسەتەوە بڕیارەكانی‌ بەڕێوەنەچوون. مەسەلەیەكی‌ دیكە لەم پەیوەندییەدا ئەوەیە كە: ئەم ڕێكخراوە 64 ساڵ پێش ئێستا، پاش ئاكامی‌ دوو شەڕی‌ جیهانی‌ پێك هاتووە، لەو كاتەوە تا ئێستا گۆڕانكاریەكی‌ زۆر پێك هاتووەو ئێستا پێویستە پێداچوونەوەیەك بە ساختارو ئۆرگانیزاسیۆن‌وسیاسەتەكانی‌دا بكرێ‌، ئێستا بۆ ئێمە گرینگ ئەوەیە سیاسەتەكانی‌ ئەم ڕێكخراوە پاڵپشتی‌ لە دابینكردنی‌ مافی‌ ئەو گەلانە بكا كە تا ئێستا نەیانتوانیوە بە مافەكانیان شاد بن‌و هەروەها لە پێناو پاراستنی‌ مافی‌ مرۆڤدا كار بكاو سیاسەتی‌ پێشێلكاری‌ ئەو وڵاتانە لەقاوبدا‌و سیاسەتی‌ هەموو نەتەوەكان لە ژێر چەتری‌ خۆی‌ بگرێ‌. بەو شێوەیە دەتوانێ‌ پێگەی‌ خۆی‌ لە ئاستی‌ نێونەتەوەیی‌دا بەهێز بكا.

پ: لە یەك دوو مانگی‌ رابردوودا لە ئاستی‌ نێونەتەوەییدا سەبارەت بە كۆماری‌ ئیسلامیی‌ ئێران كەمتر باسی‌ مافی‌ مرۆڤ كراوە. داخوا پێشێلكاری‌‌و سەركوت‌و زەبروزەنگ لە ئێراندا كەمتر بووە یان هۆكار یان هۆكارگەلێكی‌ دیكەی‌ هەیە؟

و: لە 2 مانگی‌ رابردوودا لە ئاستی‌ نێودەوڵەتی‌دا مەسەلەی‌ چەكی‌ ناوكی‌‌و راگرتنی‌ پڕۆژەی‌ پیتاندنی‌ یۆرانیۆم باسی‌ ئەسڵی‌ بووە. هەروەك دەبینی‌ ولاتانی‌ 1+5 لە لایەك‌و باس لەسەر راپۆرتەكانی‌ تیمەكانی‌ رێكخراوی‌ نێونەتەوەیی‌ وزەی‌ ئەتۆمی‌ لە ئەنجومەنی‌ ئاسایش بووەتە باسی‌ سیاسی‌ لە سەر رێژیمی‌ ئێران.

جگە لەم مەسەلە، یارمەتی‌ كردنی‌ بە تیرۆریزم‌و بەردەوامبوونی‌ لە سیاسەتی‌ دەستێوەردانی‌ لە وڵاتان باسیكی‌ دیكەیە.

لەم ماوەیەدا ئاماژەتان پێ‌كرد، جگە لەو شوێنانەی‌ پێشتر دەخالەتی‌ تێدا دەكرد، یارمەتیی‌ حوسیەكانی‌ نەیاری‌ دەوڵەتی‌ یەمەدەنی‌ داوەو لە لایەن هێزەكانی‌ ئەو وڵاتەوە پاپوڕێك پڕ لە چەك‌و تەقەمەنی‌ دەستی‌ بە سەردا گیراو 5 كەس لە هێزەكانی‌ رێژیمی‌ ئێران‌و سەرنشینانی‌ ئەم پاپوڕە گیران‌و لە ئاستی‌ نێودەوڵەتیشدا لەم ماوەدا سیاسەتیك رەچاو كرا، لەوانەیە یارمەتیدەربێ‌ بۆ هاوكاری‌ زیاتری رێژیم لەگەڵ‌ تیمەكانی‌ ئاژانسی‌ نێونەتەوەیی‌ وزەی‌ ئەتومی‌، دەنا هیچ كەس‌و لایەنیك لەودا گومانی‌ نیە كە رێژیم لە چەند مانگی‌ رابردوودا زیاتر لە هەر كاتیك سیاسەتی‌ زەبروزەنگی‌ بەڕێوە بردووەو زۆر بێ‌بەزەییانە چالاكوانانی‌ خەباتی‌ سیاسی‌‌و مەدەنی‌ ئازارو ئەشكەنجە داوە‌و مافی‌ مرۆڤی‌ پێشێلكردوە‌و چەندین جاریش لە لایەن رێكخراوی‌ نەتەوە یەكگرتووەكان‌و ئوروپاو ئەمریكاو كوڕو كومەڵە مرۆڤدوستەكانەوە مەحكووم كراوە.

پ: لە روانگەی‌ حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێرانەوە، ئایا دەكرێ‌ پرسی‌ مافی‌ مرۆڤ ببێتە قوربانی‌ پرسەكانی‌ دیكە یان ئوسوولەن مافی‌ مرۆڤ سەرەكیترین پرسە؟

و: لە نەزەری‌ ئێمەوە مەسەلەی‌ مافی‌ مرۆڤ‌و بەها ئینسانییەكان لە سەرەوەی‌ هەموو پرسێكە، حیزبی‌ دێموكراتی‌ كوردستانی‌ ئێران لە ماوەی‌ خەباتی‌ سیاسی‌ خۆیدا تەواوی‌ ئەو پڕنسیپانەی لە خزمەتی‌ پاراستنی‌ مرۆڤدان پاراستووەو لە تەواوی‌ كۆڕو كۆبوونەوە سیاسییەكانی‌دا لە ئاستی‌ ناوچەو نێودەوڵەتی‌دا شێلگیرانە داكۆكی‌ لە مافی‌ مرۆڤ كردوەو سیاسەتی‌ ئەو ڕێژیمانەی‌ لە قاوداوە كە مافەكانی‌ گەلی‌ كوردو گەلانی‌ دیكەیان پێشێل كردوە.

پ: لە ماوەی‌ رابردوودا لە ناوچەدا‌و لە پێوەندی‌ لەگەڵ‌ مەسەلەی‌ كورددا جۆڕێك ئاڵوگۆڕ لە توركیە هاتوونەتە گۆڕێ‌ كە راستەوخۆ‌و ناراستەوخۆ پێوەندییان بە پرسی‌ مافی‌ مرۆڤەوە هەیە. روانگەی‌ بەڕێزتان لەمەڕ رووداوە سیاسییە نوێیەكانی‌ نێوخۆی‌ توركیە چیە‌و بە بڕوای‌ ئێوە دەبێ‌ چۆن رەوتەكە بە ئاقارێكی‌ ئەرێنیدا ببردرێ‌؟

و: ئەگەر چاو لە مێژووی‌ سیاسی‌ توركیە بە تایبەت دوای‌ هەڵوەشانەوەی‌ ئیمپراتۆریی‌ عوسمانی‌ بكەین، دەبینین كە دەوڵەتی‌ توركیەی‌ جەوان لە بوونی‌ نەتەوەكانی‌ دیكە لەو وڵاتە حاشای‌ كردوەو كەمترین مافی‌ بۆ ئەم نەتەوانە دابین نەكردوە. لەگەڵ ئەوە دوای‌ شەڕی‌ یەكەمی‌ جیهانی‌ بە پێی‌ ڕێكەوتنی‌ سیڤەر بڕیاری‌ دامەزراندنی‌ حكوومەتێك بۆ كوردەكان دراو چەند هەنگاوی‌ بۆ هەڵگیرایەوەو دەوڵەتی‌ توركیە دژایەتیی‌ كردو كۆمەڵێك لەمپەری‌ پێك هێناو لە ئاكامدا گەلی‌ كورد بە مافەكانی‌ نەگەیشت. لەو كاتەوە تا هاتنەسەركاری‌ حیزبی‌ دادوگەشەپێدان AKP بە سەرۆكایەتیی‌ ڕەجەب تەیب ئۆردوغان، دەوڵەتە یەك لە دوای‌ یەكەكانی‌ توركیە حاشایان لە شوناسی‌ كورد لەم وڵاتە كردوەو چەندین جووڵانەوەی‌ رزگاریخوازی‌ كوردیشیان بێ‌بەزەییانە سەركوت كردوەو ڕێبەرانیان شەهید كردوە، بەڵام رۆڵە نیشتمانپەروەرەكانی‌ كورد لە پێناو گەیشتن بە مافەكانیان‌و پاراستنی‌ شوناسی‌ نەتەوەییان كۆڵیان نەداوەو بە شێوەی‌ جۆراوجۆر درێژەیان بە خەباتیان داوە. هەروەك دیتمان لە هەڵبژاردنی‌ ساڵی‌ 2009ی‌ زایینیدا DTPو لایەنەكانی‌ دیكە سەركەوتنێكی‌ بەرچاویان بەدەست هێناو لە ئاستی‌ نێونەتەوەیی‌دا دەنگی‌ دایەوەو پێشوازیی‌ لەو شێوە خەباتەیان كرا. ئەم سەركەوتنە بە رادەیەك بەرچاو بوو كە باراك ئۆباما وەك سەركۆماری‌ وڵاتە یەكگرتووەكانی‌ ئەمریكا لە سەفەری‌ فەرمی‌ خۆی‌ بۆ وڵاتی‌ توركیە، لەگەڵ رێبەرانی‌ ئەم جووڵانەوەیە دانیشت‌و پشتیوانیی‌ خۆی‌ لە ئامانجەكانیان دەربڕی‌. دوای‌ ئەم هەڵبژاردنە، رێبەرانی‌ دەوڵەتی‌ توركیەو بەشێك لە دامەزراوە سیاسییەكانی‌ توركیە پێداچوونەوەیان بە سیاسەتەكانی‌ خۆیان كردو لە ئاكامدا لە چەند مانگ لەمەوبەرەوە پرۆسەی‌ كرانەوەیان لەم وڵاتە هێناوەتەبەرباس‌و چارەسەری‌ ئاشتییانەی‌ پرسی‌ كوردیشیان كردۆتە بەشێك لەو ڕەوتە سیاسی‌یە لە توركیەو هەنگاو بە هەنگاو ئەم سیاسەتە بەڕێوە دەبەن. رەخساندنی‌ دەرەتانی‌ زیاتر لە هەڵبژاردنەكاندا بۆ چالاكڤانانی‌ خەباتی‌ سیاسی‌‌و مەدەنی‌، كردنەوەی‌ كاناڵی‌ تلویزیۆنی‌ TRT6 بۆ بڵاوكردنەوەی‌ فەرهەنگ‌و كەلتووری‌ كوردی‌و... لە درێژەی‌ ئەم رەوتەدا بوون.

پێشوازیكردن لە كاروانی‌ پەیامهێنەرانی‌ ئاشتی‌، لە تیمەكانی‌ PKKو هەیئەتی‌ كەمپی‌ مەخموور لە پەنابەرانی‌ كوردی‌ توركیەو تیمێك لە فەعالانی‌ سیاسی‌ لە دەرەوەی‌ وڵات، نیشانەی‌ هەوڵێكی‌ نوێیە بۆ چارەسەری‌ ئاشتیانەی‌ پرسی‌ كورد لەو وڵاتەدا.

خوێندنەوەی‌ دروستی‌ هێزە سیاسیەكانی‌ كوردستانی‌ باكوورو گرتنی‌ هەڵوێستی‌ شیاو لەم بارەوە دەتوانێ‌ پشتیوانی‌ ئۆگرانی‌ چارەسەری‌ كێشەی‌ كورد لە توركیەو داكۆكیكارانی‌ مافی‌ مرۆڤ لە ئاستی‌ نێودەوڵەتی‌ بۆ دابینبوونی‌ بەشێك لە مافەكانی‌ كورد لەم قۆناغەدا بە لای‌ خۆی‌دا راكێشێ‌‌و داخوازییە سیاسی‌و نەتەوەییەكانی‌ كورد هەنگاو بە هەنگاو بێتە دی‌. نابێ‌ بیانوو بە نەیارانی‌ ئەم كرانەوە سیاسییە بدرێ‌ لە بەرەوپێشچوونی‌ ئەم پڕۆسەیەدا بتوانن كۆسپ پێكبێنن، هەربۆیە هەموو نیشتمانپەروەرانی‌ كورد پێویستە لەم دەرفەتە سیاسییە كەڵك وەرگرن‌و بۆ سەركەوتنی‌ هەوڵ‌ بدەن.

رۆژنامەی‌ كوردستان ـ ژمارە 520

 

 

 

 

لاپه‌ڕه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌

پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ هه‌ڵۆی‌ كوردستان

بڵاوکردنه‌وه‌ی بابه‌ته‌کانی ئه‌م ماڵپه‌ڕه به‌ بێ ئاماژه به ماڵپه‌ڕی‌ "هه‌ڵۆی‌ كوردستان"‌ قه‌ده‌غه‌یه

Copyright © www.heloykurdistan.com