بە بۆنەی ڕۆژی جیهانی منداڵ: ڕاگەیاندنی گروپێک لە منداڵانی کار

وەرگێڕانی: سەنتەری ژنانی کورد لە کۆڵن
ئێمە منداڵین، پێمان دەڵێن منداڵی کار، منداڵانی هەژاری و نەبوونی ، منداڵانی سەرشەقام، تکایە منداڵیەکەمان بدەنەوە! ئێمە دەمانهەوێ وەرزەکانی ژیان ئاسایی تێپەڕ بکەین، دەمانهەوێ ئاسایی لە ئامێزی وەرزەکانی ساڵدا پەروەردە بین، دەمانهەوێ لە گەڵ تریقەی خۆری دەمەوبەهار بە ڕووی ڕوخساری زەوی، بەرەوڕوی ژیان تریقە لێ بدەین، لە گەڵ شەقەی باڵی باڵندە کۆچەرەکان بگەینە تەلاری ئاواتەکان و بەرەو ئامێزی وڵاتی خۆر بگەڕێینەوە.
دەمانهەوێ کە هاوین هات لە گەڵ سەمای شەپۆلی خەرمانە گەنمی تەڵایی سەما بکەین و لە گەڵ هاوین پشوو بدەین بۆ چوونە ناو پاییزەوە، کە پاییز هات بڕۆین بۆ قوتابخانە و فێری خوێندن و نووسین بین و ئەزمون وەرگرین، کە زستان هات لەو کاتەدا کە خێوەتی سپی باڵی بە سەر جیهاندا کێشاوە بۆ گەمە و یاری بە بەفر بڕۆینە دەرەوە و دڵنیا بین کە لە باوەشی ماڵەکانمان ئامێزێکی گەرمی پڕ لە خۆشەویستی چاوەڕێمان دەکات.
ئێمە منداڵین و چیتر نامانهەوێ ناومان منداڵی کار بێت. ئێمە ماڤی ئەوەمان هەیە هەڵویست بگرین و لە خۆمان بەرگری بکەین، ماڤی ئەوەمان هەیە خۆمان دەر ببڕین و بیروڕامان بڵیین و بۆ وەرگرتنی زانیاری لە گەڵ ڕەوتی تەمەندا پلەی‌ قوتابخانەکان ببڕین، دەبێ پەروەردە بین لە بەر ئەوەی ئێمە هەڵگری هەوێنی خولقاندنی ئاسۆی وڵاتین و بڕیار وایە داهاتوو دروست بکەین، بۆ پێکهێنانی ئاسۆیێکی گەش و ڕووناک پێوستیمان بە ئامێزێکی گەرمی پڕ لە خۆشەویستی و بڕوایێکی قووڵی مرۆڤدوستانە هەیە.
دایکان،باوکان، تکایە! منداڵە چکۆلەکانتان مەنێرن بۆ سەر کار، تکایە! ڕێگە بدەن با ئاسایی قوناغەکانی ژیان تێپەڕ بکەن، مافی منداڵبوونیان لێ زەوت مەکەن، ئێمە منداڵیەکەمان دەوێتەوە، منداڵیەکەمان بدەنەوە!
بە گوێرەی ئاماری ڕەسمی، دوو میلیارد و 200 میلیون منداڵ کە لە دونیادا دەژین ،‌ لە هەر دوو نەفەر یەکێک لە ناو دونیای هەژاری و نەبوونیدا گەورە دەبێت و لە سەرەتاییترین مافەکانی ژیان وەک خواردن بە گوێرەی پێوست، ئاوی خاوێن و دەوا و دوکتور،‌ فێر بوون و چوون بۆ قوتابخانە و تەنانەت زۆربەیان لە بوونی سەرپەنایێک بێ بەرین.
250 میلیون منداڵی تەمەن 5 تا 14 ساڵانە مەجبورن کار بکەن، 120 میلیون لەم منداڵانە زیاتر لە 40 سەعا‌ت لە حەفتەدا کار دەکەن تەنها لە بەر ئەوەی بتوانن بژیوی ژیانی خۆیان و دایک و باوکی نەخۆش و پەک کەوتەیان پەیدا بکەن. هەر لەم سەردەمەدا کە وەک سەردەمی (شۆڕشی) تیکنۆلوژیا و پێشکەوتن ناوی لێ دەبرێ 400 میلیون منداڵ لە خواردنەوەی ئاوی خاوێن بێ بەرین و ساڵانە هەر بە هۆی نەخۆشینی ماڵاریا، یەک میلیون منداڵ گیانیان لە دەست ئەدەن. سێ میلیون منداڵی ژێر 15 ساڵ گرفتاری نەخۆشینی ئەیدزن و زیاتر لە 300 هەزار منداڵ بە سوغرە گیراون و لە مەیدانی شەڕدا بۆ کوشتن و کوژران بە کاریان دەهێنن، زیاتر لە یەک میلیون و 200 هەزار منداڵ ساڵانە وەک ئاژەڵ دەفرۆشرێن و بە یەک میلیون لەم منداڵانە بازرکانی سیکسی دەکرێت، زیاتر لە یەک میلیون منداڵ لە بەندیخانەدان و زیاتر لە نێوەی ئەم منداڵانە هیچ کاتێک وەک منداڵێک حسێبیان بۆ ناکرێت.
بە گوێرەی ئاماری دەوڵەتی ئاڵمانیا تەنیا لە ئاڵمان نزیک بە سێ میلیون منداڵ دەژین کە بە پێوانەی پێوەرەکانی ڕادەی ژیانی ئەم وڵاتە لە ناو هەژاری و نەبوونیدا دەژین و زیاتر لە یەک میلیون لەم منداڵانە منداڵانی کۆچەر و پەنابەرن.
بە گوێرەی ئامارێک کە ئاسۆشتیدپرس سەبارەت بە ئێران ڕای گەیاندووە بە ڕەسمی یەک میلیون منداڵی تەمەن 10 تا 16 ساڵانە لەم وڵاتە کار دەکەن و بە وتەی سەعیدی مەدەنی کە لە وتووێژێکدا لە گەڵ دۆیچەوێلە بویەتی ڕەقەمی منداڵانی کار لە ئێران بە ڕەسمی یەک میلیون و 454 هەزارە و زیاتر لە سێ میلیون منداڵیش هەن کە لە تەمەنی چوون بۆ مەدرەسەدان بەڵام لە هیچ مەدرەسەیێک ناویان نەنوسراوە و بە شیوەیێکی نافەڕمی ئەمانیش دەچنە ڕیزی منداڵانی کارەوە کە هیچ ناوێکیان لە هیچ جێگایێکدا نییە.
90 لە سەدی ئەزیەت و ئازاری ڕۆحی، جەستەیی و تەنانەت جنسی منداڵان لە کۆمەڵگای ئێران لە ناو بنەماڵەکان ڕوو ئەدات. لە ڕووی لێکۆڵینەوەیێک کە لە سەر 585 منداڵی سەر جادە،‌ لە تەمەنی6 تا 18 ساڵانەدا‌ کراوە باس لەوە دەکات کە زیاتر لە 50 لە سەدی ئەم منداڵانە لە لایەن خاوەنی کارەکەیانەوە یا کو ئەندامانی بنەماڵەیان ئیستفادەی ناڕەوای جنسیان لێ دەکرێت و دەرئەنجامی ئەم هەڵسوکەوتە ئەوەی لێ دەکەوێتەوە کە قوربانی چکۆلەی ئەمڕو لە داهاتوودا خۆی دەبێت بە دەستدرێژکەرێک.
بە گوێرەی ئامارێک کە لە لایەن سەرپرشتیاری بەشی پاراستنی منداڵ لە منداڵپارێزان دراوە لە ساڵی 2007 دا تەنیا لە شاری هەولێر 8246 منداڵ کاری دەستگێڕی دەکەن و هەروەها 1328 منداڵیش هەن کە خاوەن کاریان نییە و خۆیان سەربە خۆ کار دەکەن. هەر وەها ئەم سەرچاوەیە ڕایگەیاندووە کە لە بەغدا 14988 منداڵی ئیشکەر هەن کە 99 لە 100 یان منداڵانی کوڕن.
بە گویرەی ئاماری رێکخراوی نێونەتەویی(ئای ئل ئۆ ) نزیک بە 122 میلیون منداڵی کار لە قاڕەی ئاسیا و حەوزەی ئوقیانوسیە دەژین کە لەم ڕەقەمە 62 میلیون مەجبورن دەست بدەنە کاری سەخت و مەترسیدار. بە گوێرەی ئاماری یونیسێف ساڵانە 6 میلیون منداڵی ژێر پێنج ساڵ لە وڵاتانی جیهانی(سیهەم) بە هۆی برسیەتی دەمرن و لە دونیادا هەر 3 تا 5 چرکە منداڵێک بە هۆی برسیەتی دەمرێت.
ئەم رەقەم و ژمارانە تەنیا ڕەقەم نییە، ئەمە ڕووداو و کارەساتە کە دەخوڵقی و ئێمەش بە بێدەنگی خۆمان، بە بەردەوام بوونی ئەم سیستەمە یاری دەگەیێنین پێتان وانیە کاتی ئەوە هاتووە کە ئێمەش بە بینینی ئەم ڕەقامانە دابچڵەکێن!!
یەکێک لە جوانترین و پڕشکۆترین و شیرینترین سەردەمی ژیان کە لە تەواوی ژیاندا هاوتای نییە سەردەمی منداڵیە و هیچ کەسێک ڕێگەی نییە منداڵیەتی منداڵ بفەوتێنێ و بە تاڵانی بەرێت!