به‌خێر بێن بۆ ماڵپه‌ڕی‌ "هه‌ڵۆی‌ كوردستان"                                ماڵپه‌ڕی‌ "هه‌ڵۆی‌ كوردستان" ماڵپه‌ڕی‌ هه‌موو كورد‌و كوردستانییه‌كه‌


ده‌سپێك
هه‌ڵۆی‌ كوردستان
سیاسه‌ت
كۆمه‌ڵایه‌تی‌
ئه‌ده‌ب‌و هونه‌ر
وتووێژ
شه‌هیدان
كتێب
سروود‌و وته‌ی‌ به‌نرخ
وێنه
فارسی
ئارشیو
پێوه‌ندی‌
لینك
 
 
 
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

NGOكان‌و كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان

 

ئه‌فراسیاب گرامی

زایه‌ڵه‌ی‌ به‌جیهانیبوون‌و تێكچڕژانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تی‌ له‌ گوندێكی‌ چوكه‌ی‌ جیهانی دا، به‌رهه‌می‌ چاخی‌ رۆشنگه‌ری‌‌و ئه‌و ره‌وته‌ی‌ كه‌ دوای‌ رێنسانس‌و پاشان رۆشنگه‌ری‌‌و شۆڕشی پیشه‌سازی‌ لێ‌كه‌وته‌وه‌، بوو. ئه‌م ره‌وته‌ جیهانیی‌و سه‌رتاپاگیره‌ كه‌ ئه‌وڕۆكه‌ به‌ بێ‌پرس‌وڕا سنووره‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌كان ده‌سڕێته‌وه‌‌و خۆی به‌ كون‌و قوژبنه‌كانی‌ په‌ڕانپه‌ڕی‌ ئه‌م جیهانه‌دا ده‌كا، گه‌لێك گۆڕانكاری‌ بنه‌ڕه‌تی‌ هێنا كایه‌وه‌ كه‌ به‌ وته‌ی‌ ئالوین تافلێر:" شه‌پۆلی‌ نوێی‌ شارستانییه‌تی‌ مرۆڤایه‌تی‌ سه‌ری‌ هه‌ڵدا". واته‌ مێژووی شارستانییه‌تی‌ مرۆڤی‌ به‌سه‌ر دوو ژیاردا، "ژیاری‌ وه‌رزێری‌"‌و "ژیاری‌ پیشه‌سازی" دابه‌ش كرد‌و پاشان ململانێی‌ نێوان پاشا‌و خوداشاكانی‌ بۆ ملمڵانێی‌ نێوان ده‌وڵه‌ته‌كان گواسته‌وه‌‌و ده‌سه‌ڵاته‌ دینی‌‌و سوننه‌تییه‌كانی‌ تێكشكاند‌و گۆڕانێكی‌ قووڵی‌ له‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تیدا، هێنا ئاراوه‌. بیرمه‌ندی‌ مه‌زن، ماركس له‌ پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م ژیاره‌ نوێیه‌‌و شه‌پۆله‌ نوێیه‌دا، ده‌ڵێ‌ :"مرۆڤه‌كان هه‌تا پاش شۆڕشی پیشه‌سازی‌ به‌دوای‌ دۆزینه‌وه‌‌و پێكهێنانی‌ گۆڕان له‌ جیهانی‌ ده‌وروبه‌ریان دا نه‌بوون، به‌ڵام به‌دوای‌ ئه‌و شه‌پۆله‌وه‌ مرۆڤ ئیدی‌ به‌دوای‌ خۆی‌و جیهانی‌ ده‌ورووبه‌ری دا ده‌گه‌ڕێ‌". به‌ هۆی سه‌رهه‌ڵدانی‌ ژیاری‌ مودێڕنی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تی‌ گه‌لێك مه‌سه‌له‌ی‌ پێوه‌ندیدار به‌ پرسه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیی‌و كولتوورییه‌كان هاتنه‌ ئاراوه‌ كه‌ ده‌وڵه‌ت توانایی‌ كۆنترۆڵ كردنیانی‌ نه‌بوو و ئه‌و په‌رۆشییه‌ش كه‌ داوێنی‌ كۆمه‌ڵگای‌ جیهانی‌ گرتبوو، چاره‌سه‌ر نه‌كردنی‌، خه‌سارێكی‌ مه‌زنی‌ له‌ پێكهاته‌ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ جیهانی‌ ده‌دا. لێره‌دایه‌ كه‌ NGOكان به‌رهه‌می‌ بیر‌و هزره‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی‌ سه‌رده‌م‌و وه‌ڵامدانه‌وه‌ به‌و پرسه‌ نوێیانه‌ی‌ كه‌ داوێنگری كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تیی‌ ببوو، سه‌ریان هه‌ڵدا. هاوكات له‌ كاتی‌ تێپه‌ڕین له‌ دنیای‌ كۆن‌و باوه‌ڕه‌ میتافیزیكییه‌كان بۆ دنیای‌ مودێڕن‌و ئاكامی‌ ئه‌م تێكچڕژانه‌ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تی‌، خوڵقاندنی‌ گه‌لێك ده‌سته‌واژه‌ بوون كه‌ یه‌ك له‌وان كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ (Cirisociety)‌و چه‌مكه‌كانی‌ پێوه‌ندیدار به‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ بوون. كۆمه‌ڵگایه‌ك كه‌ دابینكه‌ری‌ ئاسووده‌یی‌‌و ته‌ناهیی‌‌و ئازداییه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌كانی‌ مرۆڤ بێ‌. NGOكان له‌ هه‌ناوی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نییه‌وه‌ هه‌ڵده‌قوڵێن‌و گرینگترین ئامرازه‌كانی‌ سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ پێك دێنن. له‌ نێو ئه‌م شه‌پۆله‌ به‌ گوڕو تینه‌ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تییه‌دا‌و به‌رهه‌می‌ به‌جیهانیبوون، NGOكان سه‌ریان هه‌ڵدا‌و بوونه‌ هه‌وێنی‌ بزاڤه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌ نوێیه‌كانی‌ جیهان. NGO یان رێكخراوه‌ ناحكوومییه‌كان كورتكراوه‌ی‌ سێ‌ وشه‌ی‌ Non – Govermental – Organisaiton)، به‌ دوای‌ تێكڕووخانی‌ پێكهاته‌ نه‌ریتی‌و كۆنه‌كان له‌ جیهاندا‌و بنیاتنانه‌وه‌ی‌ سیستمه‌ نوێییه‌كان هاتنه‌ ئاراوه‌‌و خاوه‌نی‌ پێكهاته‌یه‌كی‌ ئاسۆیی‌‌و راوێژكارانه‌ن. بزاڤه‌ نوێیه‌كان كه‌ له‌ 1970 به‌ملاوه‌ گه‌شه‌‌و په‌ره‌یان سه‌ند‌و بوونه‌ هۆی سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌، NGOكان گرینگترین فاكته‌ری‌ ئه‌و گۆڕانه‌ مه‌زنه‌ی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تی‌ بوون. ئه‌م بزاڤه‌ نوێیانه‌ كه‌ له‌ ئاستی‌ جیهان دا، شێوازێكی‌ مودێڕنی‌ حه‌قیه‌قه‌ت‌ته‌وه‌ر‌و كرده‌كارانه‌یان هه‌یه‌‌و راستییه‌كی‌ به‌ڵگه‌نه‌ویستی‌ ئه‌مڕۆی كۆمه‌ڵگای‌ جیهانییه‌‌و به‌ شێوه‌یه‌كی‌ گونجاو ژیانی‌ ئه‌م دۆخه‌ی‌ توێژه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگا له‌ ره‌وتێكی‌ نوێدا ره‌نێو ده‌هێنێ‌. تایبه‌تمه‌ندی‌ گرینگی‌ ئه‌م بزاڤه‌ نوێیانه‌ی‌ جیهان له‌ بنه‌ماشكێنی‌، به‌ره‌نگاری‌، ئاكارخوازی‌، فره‌ڕه‌هه‌ندی‌، شه‌به‌كه‌یی، كه‌رنه‌ڤاڵی‌ دایه‌. "هابرماس" دوایین لایه‌نگرانی‌ قوتابخانه‌ی‌ فرانكفۆرت، "گرینگترین هۆكاری‌ سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌‌و راده‌ی‌ ناسینی‌ دێموكراسی له‌ وڵاتێكدا، راده‌ی‌ به‌شداریی‌ NGOكان ‌و ئاماده‌بوونی‌ NGOكان له‌ كۆمه‌ڵگادا ده‌زانێ‌". NGOكان گه‌لێك تایبه‌تمه‌ندی‌ به‌رچاوییان هه‌یه‌ كه‌ وێڕای‌ هێماكردن به‌و تایبه‌تمه‌ندییانه‌ باندۆرییه‌كی‌ ئه‌رێنییان له‌سه‌ر رۆژه‌ڤی‌ دێموكراسیخوازی‌ له‌ وڵاتدا هه‌یه‌. له‌ كاتێكدا ده‌وڵه‌ت ناتوانێ‌ پێویستییه‌كانی‌ تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ دابین بكا‌و هێندێك له‌ پێكهاته‌كانی‌ ده‌وڵه‌ت ناته‌واون، رێكخراوه‌ ناحكوومییه‌كان بۆ ئه‌وه‌ سه‌ریان هه‌ڵِدا كه‌ ئه‌و بۆشاییه‌ له‌ ده‌وڵه‌ته‌كاندا پڕ بكه‌نه‌وه‌. ئه‌گه‌ر چاوێك به‌سه‌ر پێكهاته‌ی‌ بزاڤه‌ نوێیه‌كان كه‌ له‌ به‌ستێنه‌ جۆراوجۆره‌كاندا سه‌رهه‌ڵده‌دا، بخشێنین، NGOكان كاراكتێری‌ بزاڤه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌ نوێیه‌كانی‌ وه‌ك بزاڤی‌ ژنان، لاوان، خوێندكاران، ژینگه‌پارێزان، .... هتدن كه‌ خوازیاری‌ رێفۆرم له‌ پێكهاته‌ی‌ ده‌وڵه‌تدان نه‌ك ئه‌وه‌ی‌ كه‌ ته‌واوی‌ پێكهاته‌ی‌ ده‌وڵه‌ت یان كۆمه‌ڵگا هه‌ڵوه‌شێننه‌وه‌. NGOكان وه‌ك میكانیزمێكی‌ پرسهه‌ڵگر‌و جێگای‌ تێڕوانین بووه‌ كه‌ دنه‌ده‌ری‌ توێژه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ له‌ پێوه‌ندییه‌كی‌ كۆمه‌ڵایه‌تیی‌ گۆڕانخواز‌و كرده‌كار دا بووه‌‌و توێژه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ بۆ بنیاتنانه‌وه‌‌و نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ فه‌رهه‌نگی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تیی رێك ده‌خا. بۆیه‌ فه‌لسه‌فه‌ی‌ بوونی‌ NGOكان چاكسازی‌‌و سڕینه‌وه‌ی‌ خه‌ساره‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و كولتوورییه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تییه‌. ئه‌گه‌ر به‌ واتایه‌ك بزاڤه‌ نوێیه‌كان، هۆكاری‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ NGOكان بوون، به‌ واتایه‌كی‌ دیكه‌ NGOكان خوڵقێنه‌ری‌ سیستماتیك بوون‌و یاسایی بوونی‌ ئه‌و بزاڤه‌ نوێیانه‌ی‌ جیهانی‌ ئه‌وڕۆكه‌ی‌ مرۆڤن. بۆیه‌ زۆرجار NGOكان ده‌بنه‌ ره‌وگه‌ی‌ سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌‌و پراكتیزه‌كردنی‌ پره‌نسیپه‌ دێموكراتیكییه‌كان. یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌و كرده‌كارانه‌ی‌ كه‌ له‌ هه‌ناوی‌ NGOكان له‌ كۆمه‌ڵگادا شاردراوه‌ته‌وه‌، ئه‌وه‌یه‌ كه‌ NGOكان‌و كۆمه‌ڵگایه‌ك كه‌ خاوه‌ن فره‌ده‌نگی‌ NGOكان بێ‌، ده‌بێته‌ ناوه‌ندێكی‌ تێلۆرانس‌و سه‌رچاوه‌ی‌ پێكه‌وه‌هه‌ڵكردن‌و ته‌ناهیی تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵ. له‌ كۆمه‌ڵگایه‌كدا كه‌ تاكه‌كان به‌ ئازادییه‌ تاكه‌كه‌سییه‌كانی‌ خۆیان نه‌گه‌ن، ئاڵۆزی‌‌و بشێوی‌ پێك دێ‌ كه‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ رووبه‌ڕووی‌ مه‌ترسیی‌ ده‌بێته‌وه‌. لێره‌دایه‌ كه‌ رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كان بزاڤه‌ نوێیه‌كان ئاراسته‌ی‌ ده‌كه‌ن‌و سیستمه‌ كۆنه‌كان هه‌ڵده‌ته‌كێنێ‌‌و سیستمه‌ نوێیه‌كان ده‌بنه‌ ئالتێرناتیڤی ئه‌و سیستمه‌ له‌كه‌ڵك كه‌وتووانه‌. تایبه‌تمه‌ندییه‌كی‌ دیكه‌ی‌ رێكخراوه‌ ناحكوومییه‌كان، ئه‌وه‌یه‌ كه‌ گۆڕه‌پانێكی‌ راهێنان‌و په‌روه‌رده‌ی‌ دێموكراسیین. كه‌ش‌و هه‌وایه‌ك ده‌خوڵقێنن كه‌ تاك بتوانێ‌ خاوه‌ن ده‌نگی‌ خۆی بێ‌. به‌ واتایه‌ك زایه‌ڵه‌ی‌ ده‌نگه‌ جیاوازه‌كان‌و فه‌زایه‌ك بۆ بارهێنان‌و ناوه‌ندێكی‌ فێركاری‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌. یه‌كێكی‌ دیكه‌ له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی‌ ئه‌م رێكخراوه‌ ناحكومییانه‌، بزوێنه‌ری‌ بزاڤێكی‌ ته‌كووز، سیستماتیك‌و دینامیكی‌ كۆمه‌ڵگایه‌ كه‌ باندۆری‌ خۆی له‌سه‌ر ته‌واوی‌ پێكهاته‌ی‌ كۆمه‌ڵ داده‌نێ‌. به‌ گشتی‌ ده‌توانین له‌ پێناسه‌یه‌كی‌ كورتی‌ رێكخراوه‌ ناحكوومییه‌كان دا بڵێین كه‌: رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كان به‌رهه‌می‌ بزاڤه‌ نوێیه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مرۆڤایه‌تیین. ئه‌م پێناسه‌یه‌ بۆ وڵاتانی‌ گه‌شه‌سه‌ندوو و خاوه‌ن پێكهاته‌ی كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ مه‌ده‌نییه‌، به‌ڵام ئه‌م پێناسه‌یه‌ له‌ وڵاتانی‌ جیهان سێهه‌مدا، پێچه‌وانه‌یه‌، رێكخراوه‌كان ده‌توانن ببنه‌ هه‌وێنی‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ بزاڤه‌ نوێیه‌كان‌و یه‌كه‌م هه‌نگاوی‌ سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ له‌ وڵاتدا بن.

ناوچه‌ی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناڤین‌و رۆڵی‌ NGOكان

هه‌روه‌ك هێمام بۆ كرد، ره‌وتی‌ به‌جیهانیبوون، سه‌رتاپای‌ جیهان ده‌ته‌نێته‌وه‌‌و ئه‌و تیرێژه‌ نوێیانه‌ی‌ گۆڕانگارییه‌ جیهانییه‌كانیش به‌ دوای‌ خۆیدا ده‌وه‌شێنێ‌. رۆژهه‌ڵاتی‌ ناڤین كه‌ ناوه‌ندی فره‌ كولتووری‌، فره‌ ئایینی‌، فره‌نه‌ته‌وه‌ییه‌‌و هه‌روه‌ها ناوه‌ندی‌ ئاڵۆزی‌و بشێوی‌ جیهانیشه‌‌و په‌تایه‌ك كه‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناڤین پێوه‌ی‌ ده‌ناڵێنێ‌، بوونی‌ رێژیمه‌ دیكتاتۆر‌و توتالیتێره‌كان له‌و ناوچه‌ جوغرافیاییه‌دایه‌. فره‌چه‌شن بوونی‌ ئه‌م ناوچه‌ جوغرافییاییه‌، رۆڵی‌ NGOكانی‌ ئه‌سته‌م كردۆته‌وه‌. بۆیه‌ ئه‌گه‌ر به‌ تێڕوانینێكی‌ قووڵ له‌ پێكهاته‌ی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و كولتووری‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناڤین، شرۆڤه‌ی‌ بكه‌ین، ده‌توانین بڵێین كه‌ رۆڵی‌ NGOكان له‌م چه‌شنه‌ كۆمه‌ڵگایانه‌دا دو قات بۆته‌وه‌. له‌ لایه‌ك سنووردابوون‌و ئیزن نه‌دانی‌ ده‌وڵه‌ته‌ دیكتاتۆر‌و توتالیتاره‌كان به‌ دامه‌زراندنی‌ رێكخراوه‌ ناحوكمییه‌كان‌و ترس له‌و شه‌پۆله‌ نوێیه‌ی‌ چالاكی‌ رێكخراوه‌كان‌و له‌ لایه‌كی‌ دیكه‌وه‌ بوونی‌ پێكهاته‌ی‌ خێڵه‌كی‌‌و زاڵبوونی‌ سیستمی‌ عه‌شیره‌تی‌‌و داگیركردنی‌ بیروهزری‌ تاكه‌كه‌سی به‌ كولتوورێكی‌ چه‌قبه‌ستوو و ره‌گداكوتاو بۆته‌ هۆی كه‌مڕه‌نگ بوونی‌ كاریگه‌ری‌ NGO كان له‌م ناوچه‌یه‌دا. به‌ سه‌رنجدان به‌م به‌ربه‌ستانه‌، NGOكان وه‌ك رێكخه‌ری‌ بزاڤێكی‌ نۆڤینی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ له‌ سێ‌ بواری‌ سه‌ره‌كیدا، چالاكیی‌ ده‌نوێنن: 1ـ چاكسازی‌ ده‌وڵه‌ت ، 2ـ دژایه‌تی‌ له‌گه‌ڵ كولتووره‌ نه‌رێنییه‌كانی‌ ئایینی‌‌و عه‌شیره‌تی‌، 3ـ دژایه‌تیی‌ له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌ت‌و به‌ واتایه‌كی‌ دیكه‌ NGO كان ته‌واوكه‌ری‌ ده‌وڵه‌تن. شایانی‌ باسه‌ كه‌ NGOكان‌و رۆڵی‌ NGOكان له‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ ناڤیندا، بزاڤێكی‌ به‌رهه‌ڵستكار بۆ نۆژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا‌و سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نییه‌‌و ناساندنی‌ خۆی وه‌ك پردێكی‌ پێوه‌ندی‌ نێوان ده‌سه‌ڵات‌و خه‌ڵكه‌. هه‌وێنی‌ كرده‌كاری‌ به‌ كۆمه‌ڵی‌ NGOكانیش گرێدراوی‌ ئه‌و هزره‌ دێموكراسیخوازانه‌یه‌.

كۆمه‌ڵگای‌ كوردستانی‌ رۆژهه‌ڵات‌و رۆژه‌ڤی‌ NGOكان

ئه‌گه‌ر چاوێك به‌سه‌ر ره‌وه‌شی هه‌نووكه‌یی‌ ئێران‌و كۆمه‌ڵگای‌ كوردستانی‌ رۆژهه‌ڵات به‌ تایبه‌تی‌ بخشێنین، ده‌بینین كه‌ بوونی‌ چه‌شنێك چه‌كه‌ره‌كردنی‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌ له‌ ئێراندا هاتۆته‌ ئاراوه‌‌و له‌ ئاكامی‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ ئه‌و هزره‌ دێموكراسیخواز‌و گۆڕانخوازه‌، كۆمه‌ڵێك NGO سه‌ریان هه‌ڵدا كه‌ بوونه‌ هۆی گۆڕانێكی‌ به‌په‌له‌‌و ناهاوسه‌نگ له‌ ئاستی‌ ئێراندا. ئه‌م گۆڕانه‌ بووه‌ جێگای‌ مه‌ترسییه‌ك بۆ سه‌ر رێژیمی‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌‌و تێكشكانی‌ بنه‌ما فكرییه‌كانی‌ ئه‌و سیستمه‌ی‌ به‌سه‌ر ئێراندا زاڵه‌. بۆیه‌ هه‌مان هه‌ست به‌ مه‌ترسی كردنه‌ی‌ رێژیم له‌ بوونی‌ NGOكان، ئاكامه‌كه‌ی‌ راپێچان‌و داخستنی‌ بنكه‌‌و باره‌گاكانی‌ NGOكان بوو. NGOكان له‌ كوردستاندا به‌رهه‌می‌ گه‌شه‌سه‌ندنی‌ خودئاگایی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردی‌ بوو. له‌ كاتێكدا كه‌ خه‌باتی‌ میللی‌ ـ دێموكراتیكی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد رووبه‌ڕووی‌ توند‌وتیژی‌ ده‌بێته‌وه‌، ئه‌زموونكردنی‌ خه‌باتی‌ مه‌ده‌نی‌و فه‌رهه‌نگیش تاقی‌ ده‌كرێته‌وه‌ كه‌ هه‌میسان وه‌ڵامی‌ ئه‌و خه‌باته‌ سێڤیله‌ی‌ خه‌ڵكی‌ كورد به‌ شێوه‌ی‌ توندوتیژانه‌ ده‌درێته‌وه‌. له‌ ساڵی‌ 1378 به‌ملاوه‌ كۆمه‌ڵێك رێكخراوی‌ ناده‌وڵه‌تی‌ هاتنه‌ نێو گۆڕه‌پانی‌ چالاكییه‌ مه‌ده‌نییه‌كان‌و توانیان كه‌ بزووتنه‌وه‌یه‌كی‌ فه‌رهه‌نگی‌ به‌ربڵاو له‌ ئاستی‌ كوردستاندا بێننه‌ ئاراوه‌‌و ته‌نانه‌ت باندۆری‌ له‌ سه‌رانسه‌ری‌ ئێران دا هه‌بێ‌. له‌ ئاكامی‌ ئه‌م بزووتنه‌وه‌یه‌ كۆمه‌ڵێك له‌ ئه‌نجوومه‌ن‌و رێكخراوه‌ فه‌رهه‌نگییه‌كان سه‌ریان هه‌ڵدا‌و بۆ نموونه‌ دامه‌زرانی‌ رێكخراوی‌ مافی‌ مرۆڤی‌ كوردستان، رێكخراوی‌ پاراستنی‌ مافی‌ منداڵان، ژنان‌و دامه‌رزانی‌ ده‌یان رێكخراو‌و ئه‌نجوومه‌نی‌ دیكه‌ له‌ شاره‌كاندا بوو كه‌ ده‌توانین بڵێن یه‌كه‌م هه‌نگاوی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردی‌ له‌ ره‌وگه‌ی‌ سه‌قامگیری‌ كۆمه‌ڵگای‌ مه‌ده‌نی‌‌و دێموكراتیك له‌ كوردستاندا بوو. سه‌رهه‌ڵدان‌و گه‌شه‌كردنی‌ NGO له‌ كوردستاندا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ چه‌ند هۆكاری‌ سه‌ره‌كی‌:

1ـ نه‌بوونی‌ ئازادی‌‌و فه‌زایكی‌ دێموكراتیك له‌ كۆمه‌ڵگای‌ ئێران به‌ تایبه‌ت كوردستان. بۆیه‌ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیی‌و كولتوورییه‌كان، پێویستییه‌كی‌ گرینگ بوو كه‌ رێكخراوه‌ ناحكومییه‌كان ببنه‌ به‌ستێنێكی‌ له‌بار بۆ چاره‌سه‌ركردنی‌ كیشه‌‌و خه‌ساره‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان.

 2ـ به‌ هۆكاری‌ بوونی‌ كێشه‌‌و كه‌لێنی‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌ له‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردیدا‌و گرتنه‌به‌ری‌ سیاسه‌تی‌ ئاسمیلاسیۆنی‌ كولتووری‌ ـ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورد له‌ لایه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه‌، NGO كان هاتنه‌ مه‌یدانه‌وه‌‌و له‌و گۆڕه‌پانه‌دا باندۆریان له‌سه‌ر ره‌وتی‌ خودئاگایی‌ نه‌ته‌وه‌یی‌ كورددا، هه‌بوو.

3ـ كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان خولیای‌ گه‌ڕان به‌ دوای‌ دێموكراسی‌و ره‌هایی‌ له‌ دیكتاتۆرییه‌تن. بۆیه‌ هه‌رده‌م تاكه‌كانی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردی‌ خوازیاری‌ دامه‌رزانی‌ كۆمه‌ڵگایه‌كی‌ دێموكراتیك‌و دادپه‌روه‌رانه‌ن. بزاوته‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌و فه‌رهه‌نگییه‌كان به‌ مه‌به‌ستی‌ رۆشنگه‌ری‌‌و بنیاتنانه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵێكی‌ ئازاد‌و دێموكراتیكن‌و NGOكانیش پێشمه‌رجی‌ سه‌قامگیری‌ ئه‌م دێموكراسییه‌یه‌. به‌رفراونی‌ شه‌پۆلێكی‌ گۆڕانخوازی‌ NGO كان له‌ كوردستانی‌ رۆژهه‌ڵاتدا، ئاسۆیه‌كی‌ گه‌ش‌و به‌ باندۆر له‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردیدا هه‌یه‌. به‌شداری‌ NGOكان له‌م شه‌پۆله‌ گۆڕٍانه‌دا‌و دینامیك بوونی‌ ئه‌م شه‌پۆله‌ بۆته‌ هۆی به‌رزبوونه‌وه‌ی‌ ئاستی‌ وشیاری‌ نه‌ته‌وایه‌تی‌‌و په‌ره‌سه‌ندنی‌ پره‌نسیپه‌ دێموكراتییه‌كان له‌ ئاستی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردیدا. گه‌شه‌ی‌ بزووتنه‌وه‌ فه‌رهه‌نگییه‌كان له‌ به‌ستێنه‌ جۆراوجۆره‌كانی‌ كۆمه‌ڵی‌ رۆژهه‌ڵاتی‌ كوردستان، ئاسۆیه‌كی‌ هیوابه‌خشه‌ بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی‌ ئاگایی‌ كۆمه‌ڵگا. هه‌رچه‌ند كه‌ رێژیمی‌ توتالیتاری‌ كۆماری‌ ئیسلامی‌ له‌مپه‌رێكی‌ گه‌وره‌ی‌ به‌رده‌م دێموكراتیزه‌كردنی‌ وڵاته‌‌و سه‌ركه‌وتكه‌ری‌ هه‌ر چه‌شنه‌ ده‌نگێكی‌ ئازادیخوازییه‌. بۆیه‌ سه‌ره‌ڕای‌ ئه‌و هه‌موو ئاسته‌نگه‌ی‌ به‌رده‌م كۆمه‌ڵگای‌ ئێران به‌ تایبه‌تی‌ كۆمه‌ڵگای‌ كوردستان، NGOكان چالاكییه‌ مه‌ده‌نییه‌كانی‌ خۆیان له‌ راستای‌ نۆیژه‌نكردنه‌وه‌ی‌ كۆمه‌ڵگا‌و به‌رزكردنه‌وه‌ی‌ ئاستی‌ وشیاری‌ نه‌ته‌وه‌یی‌‌و دێموكراسیخوازی‌ دایه‌‌و رۆژ به‌ رۆژ په‌ره‌ده‌ستێنێ‌و پێگه‌ی‌ خۆیان له‌ نێو دڵی‌ خه‌ڵكی‌ كوردستاندا كردۆته‌وه‌‌و بوونه‌ته‌ هه‌وێنی‌ سه‌رهه‌ڵدانی‌ بزاڤه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان.

 
 

لاپه‌ڕه‌ی‌ سه‌ره‌كی‌

پێوه‌ندی‌ له‌گه‌ڵ‌ هه‌ڵۆی‌ كوردستان

بڵاوکردنه‌وه‌ی بابه‌ته‌کانی ئه‌م ماڵپه‌ڕه به‌ بێ ئاماژه به ماڵپه‌ڕی‌ "هه‌ڵۆی‌ كوردستان"‌ قه‌ده‌غه‌یه

Copyright © www.heloykurdistan.com