وەڵامێك بۆ بەڕێز مونا دلبەری:
لەم رۆژانە‌و لە ماڵپەری هەڵۆی کوردستان نووسراوه‌یه‌ك لە ژێر سەردێڕی (چاو خشاندنیکی کورت بە سەر رووداوەکانی تا ئیستای ناو کۆمەڵە) لە دوو بەشدا لە لایەن ناوبراوەوە [مونا دلبەری] بڵاو کراوەتەوە کە پڕە لە چەواشەکاری‌و ڕوانگەیکی بەرتەسکی حيزبی‌و ئایدۆلۆژی‌و هێرش بۆ سەر کەسایەتی کاك عەبدوڵڵا مۆهتەدی.
هەر بەم هۆیەوە‌و بۆ ئەوەی بۆ خوێنەر روون بکەمەوە‌و بەر بە شێواندنی میژوو بگرم،لە سەر بنەمای نووسراوەکانی ناوبراو‌و بە زانیاری لە سەر ئاڵ‌و گۆڕە نێو خۆیی‌و ناوچەیی‌و جیهانیەکان؛وەڵامێ بەڕێزیان دەدەمەوە:
ناو براو بە بی پێوانەی میژوویی‌و هەڵسەنگاندنێکی بێ لایەنە‌و تەنیا‌و تەنیا بۆ کۆ کردنەوەی ئابڕوی رژاوی حيزبی کمونیستی ئێران کەوتوەتە تەقەلا‌و پەلەقاژێ‌و لە ڕوانگەی خۆیەوە بار‌و دۆخەکانی باشووری كوردستان، یان بە قەولی ئەو كوردستانی عێراق!ی هۆی لاواز بوونی کۆمەڵە زانیوە.
گەلۆ؛کۆمەڵە حيزبی هەڵقۆڵاوی ناو کۆمەڵگای كوردستان لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان بوو‌و ئەوە لاوان‌و خویندکارانی كورد بوون کە لە بۆشایی سیاسی ئەو سەردەمەی ڕۆژهەڵات، بناغەی كۆمه‌ڵه‌یان دانا‌و كۆمه‌ڵه لە چینەکانی ناو کۆمەڵگا پەرەی سەند‌و هاتە ناو جەرگەی خەبات‌و ئەگەر بە ئینسافەوە سەیری ئەو دەورەیە بکەین نەقشێکی هەرە بەر چاوی لە خەباتی مەدەنی وەکوو:(کۆجی شاری مەریوان بە ڕێبەری هاوڕی کاک فواد لە ناڕەزایەتی بە بڕیاری پادگانی مەریوان؛ڕێپێوانی لاوانی شاری سەقز بۆ مەریوان؛ڕێپێوانی شاری سنە بۆ مەریوان؛ڕێپێوانی شاری بانە بۆ مەریوان و...)گێڕا‌و دوایەش کە لە لایەن ڕژیمەوە شەڕێکی نەخوازراو بە سەر كوردستاندا سەپێندرا شەڕی چەکدارانەی لە پشتگیری لە خەباتی مەدەنی‌و سیاسی ناو شارەکان دەست پی کرد.
کۆمەڵە تا ئەو کاتانە‌و تا ساڵی ١٣٦٢ی هەتاوی کە حيزبی کمونیست دامەزرا،هەر ڕێکخراوێکی ئەکتیڤ‌و جێی متمانەی گەلانی بەشخوراو بی مافی كوردستان بوو؛دروست بوونی حيزبی کمونیستی ئێران لە سەر بناغەکانی کۆمەڵەیکی كوردستانی کە لە ناو چینەکانی کۆمەڵگای كوردستان‌و بە خوێن‌و ئیسك‌و ئارەقەی کرێکار‌و زەحمەتکێشی ئەم نەتەوەیە بەخێو کرابوو‌و هاتبوە ناو گۆرەپانی خەبات،کۆمەڵەی خستە پەراوێزەوە‌و بردیە ناو کەوانەی ڕێکخراوی حيزبی کمونیستەوە‌و چەقاندیە ناو زەلکاوی ئایدۆلۆژی ئەو حيزبە‌و ئەوە بوو کە کۆمەڵەی تووشی قەیران کرد‌و بەرە بەرە بیری نەتەوەیی‌و سوسیالیستی گۆڕا بە ئایدۆلۆژی بیر کردنەوە‌و درۆشمی بێ بنەمای(کرێکارانی جیهان یەکگرن)بە جیگای دەستە بەر کردنی مافەکانی گەلی كورد‌و هەوڵدان بۆ گۆرینی ژیانی نالە باری کرێکاران‌و زەحمەتکێشانی كوردستان.
بەڕیزیان ئاماژەی داوە بە فەراکسیۆنی کمونیستی کرێکاری‌و هەستەی سەهەند‌و لەوێشڕا هەر سەری ڕمی ڕەخنەکانی ئەکاتە سینەی ڕێزدار هاوری عەبدوڵڵای مۆهتەدی‌و دەڵێ:هێنانی هەستەی سەهەند کاری کاك عەبدوڵڵا بوە!ئەمن وەك تۆ لایەنێك یان کەسیکی تایبەت تۆمەتبار بە هینانی ئەو جەماعەتە بۆ ناو کۆمەڵە‌و بە تاڵان بردنی سەرمایە مرۆڤی‌و مادیەکانی کۆمەڵە ناکەم،بەڵام کەسێك کە بەر پرسی هێنانی هەستەی سەهەند بوە کاك عۆمەری ئیلخانی زادە بوە‌و ئەویش بە بڕیاری زۆربەی ئەندامانی ئەو کاتی کۆمیتە ناوەندی کۆمەڵە ئەو کارەی کردوە‌و کاك عەبدوڵڵا یەک لە ناڕازیانی هاتنی ئەو جەماعەتە بۆ ناو کۆمەڵە بوە.
بەڵێ هاتنی (هێنانی)هەستەی سەهەند‌و مەنسووری حێکمەت بۆ ناو کۆمەڵە‌و دروست کردنی حیزبی کمونیست بە بیانوی ئەوەی چەپی سەر لێ شێواوی ئێران لە دەوری خۆیان کۆ بکەنەوە هەڵەیکی هەرە گەورە بوو کە لە لایک بوە هۆی بە تاڵان بردنی سەرمایە مرۆڤى‌و مادیەکانی کۆمەڵە‌و هەم بێ متمانەیی بەرینی خەڵکی كوردستان بە کۆمەڵە‌و هەڵگرسانی شەڕی برا کۆژی‌و مال وێرانکەری نێوان حيزبی دیموکراتی كوردستانی ئێران‌و کۆمەڵە.
ئاخر پرسیار ئەوەیە گەلۆ:پێم ناڵین چەپی سەر لی شێواوی ئێران کە لە شەری ڕژیم دژی ئێمەی كورد-بیجگە لە کەسانیکی قامك ژمێر-بەشداریان نەکرد‌و لەبەیکیان گۆت بە فەرمانی خۆمەینی‌و بە قەولی خۆیان شەڕی دژە ئیمپریالیستیان دەکرد!هاتنیان بیجگە لە زەرەر‌و ئەوەی دیتمان‌و بە ڕەگ‌و پێستمانەوە هەستمان کرد،چ قازانجیکیان بۆ ئیمەی كوردی بەشخۆراو‌و بی ماف‌و ئاوارە هەبوو؟!
لە دریژەی باسەکەیدا نووسەر ئاماژە دەداتە ڕەوڵی کاک عەبدوڵڵا لە ناو فەراکسیۆنی کمونیستی کرێکاری‌و پاشانیش هەر زۆری پی ناچێت دەنووسێ کاك عەبدوڵڵا دەگەڕێتەوە‌و ڕیبەرایەتی کۆمەڵە لە مەڕ وەرگرتنەوە‌و کردنی بە ڕێبەری حيزبی کمونیست دەداتە بەر ڕەخنە!
بەڵێ،کاك عەبدوڵڵا یەك لەو کەسانە بوو کە لە ناو ئەو ڕەوتە بوو،بەڵام هەر زوو دەزانیت کە هەڵەی کردوە‌و لەم بارەشەوە ئەوەندە بەس ئەگەر چوێك بە کتێبی"ئەم بڵقە کەی دەتەقێت"لە وەرگێڕانی مامۆستا ناسری حیسامی‌و ئەیۆب عەبدوڵڵا پوور؛هێشتا کمونیستی کریکاری لە ناو ڕیزەکانی کۆمەڵە نەڕویشتبوون کە ئەم نووسراوە لە دوو بەشدا بڵاو کرایەوە‌و من لە سەر ئەو باوەڕەم کاک عەبدوڵڵا بە شەهامەتەوە ڕەخنەی لە خۆی‌و جەماعەتی کمونیستی کرێکاری گرت وئەوەش بڵێم کە ئەمە بەو مانایە نییە کاك عەبدوڵڵا هیچ هەڵەیکی نەکردوە‌و هەموو مرۆڤەکان هەڵە دەکەن.
بەڵام لە مەڕ وەر گرتنەوەی‌و کردنی بە سکێرتێری حیزبی کمونیست،جەنابتان ئەگەر لە میژوی کۆمەڵە ئاگادار بن کاك عەبدوڵڵا خۆی یەك لە دامەزرینەرانی كۆمه‌ڵه‌یە‌و لە ناو زیندانەوە لە گەل کاك فواد بوە‌و ڕێبەری ئیستای حيزبی کمونیست"کاک سەید ئیبراهیم"لە لایەن کاك عۆمەر ئیلخانی زادەوە هێنراوەتە ناو تەشکیلاتی کۆمەڵە.
لە سەرێکەوە نازانم کێ دەبوو بڕیاری دەر کردنی کاك عەبدوڵڵا بدات‌و کێ بە قەدەر ئەو کەسایەتیە زانیاری‌و لێهاتویی هەبوو‌و شایانی ڕێبەرایەتی حيزب‌و کۆمەڵە؟!
بەڕێز مۆنا: کمونیست‌و ئایدۆلۆژی بەستراوی مارکسیستی نیزامێکی نا سەرکەوتوو بوو لە جیهان‌و یەکیەتی سۆڤیەت وەک ڕێبەری کمونیست بەرە بەرە لە گیان کەنیشتدا بوو ومۆدێڕنیتە وبیرۆکەی دیالۆگ خەریك بوو پەرەی دەسەند‌و دیمۆکراسی‌و سکۆلاریسم وەك نەزمی نوی جیهانی باڵی بە سەر ژیانی سیاسی هەموو نەتەوەکاندا کێشا بوو،تەریك کەوتنەوەی حيزبی کمونیست‌و کۆمەڵەی ناو کەوانەکەی حيزبی کمونیست نەك لە بەر نەبوونی کادر‌و دیپلوماسی ئەکتیڤ بوو،بەڵکوو ئایدۆلۆژی‌و سکتاریسمی حیزبی زاڵ هەموو ڕێگاکانی بەستبوو‌و نە کەسیان بە حيزب دەزانی‌و نە هیش لایەنیکیان بە دۆست‌و هاو خەبات‌و هاو کار‌و ئەو عالەمە یان برژوا‌و دۆستی سەرمایەدار بوون یان دۆژمن!
بەڕیز مۆنا لە بەشیکی تری مۆعاکێمەکەیدا دەنووسێت:کاک عەبدوڵڵا بە پێی پلانی لە پێش داڕێژراوی خۆی دەگەڕێتەوە باشووری كوردستان‌و لە گەڵ کادر‌و ئەندامانی ناڕازی بە دەست سیاسەتی هەڵەی حيزبی کمونیست‌و لێ نەهاتوویی ریبەری کۆمەڵەوە کۆ دەبێتەوە‌و دەبێتە هۆی بووژانەوەی بەشی ڕاگەیاندن‌و سەرەنجام ساق کردنەوەی کۆمەڵە‌و دەر هێنانی لە ناو زەلکاوی حيزبی کمونیست.
بەڵێ کاك عەبدوڵڵا وەك رێبەریکی زانا‌و خاوەن بیری ئاڵ‌و گۆر‌و سیاسەتوانێکی لێزان،کە چاوێکی بە سەر ڕابردوی کۆمەڵە‌و سیاسەتە سەراسەر هەڵەکانی پاش ساڵ ١٣٦٢ی هەتاوی بەدواوە‌و لە لایکی ترەوە بار‌و دۆخی جیهانی‌و ناو چەیی خشاند بەو ئاکامە گەیشت کە كۆمه‌ڵه دەبێ لە زەلکاوی حيزبی کمونیستدا بهێنریتە دەرێ‌و بکەوێتەوە سەر ڕیگای ئەسڵی خۆی، واتە خەبات بۆ دەستە بەر کردنی مافە رەواکانی گەلی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان‌و پشتگیری لە خەباتی مەدەنی‌و ڕێکخراوەکانی وەك بزووتنەوەی کرێکاری ،ژنان،لاوان‌و خوێندکاران لەو بەشەی كوردستاندا‌و دیارە زۆر ڕون‌و ئاشکرایە کە ئاوەها بڕیار‌و کردەوەیك لە لایکەوە خۆشحالی بەرینی گەلی ئازدیخواز‌و بنەماڵەی شەهیدان‌و پێسمەرگە‌و کادرە دێرینەکان‌و هەموو ڕێکخراوە كوردستانی‌و کۆر‌و کۆمەڵە وڵاتپارێزەکانی لێ دەکەوێتەوە‌و نموونەکەشی گەڕانەوەی پۆلیکی زۆر پێشمەرگەی دیرین بۆ ناو ڕێزەکانی كۆمه‌ڵه‌‌و هاتنی بە لێشاوی لاوانی شۆرشگێر بۆ ناو ڕێزەکانی کۆمەڵە بوو؛لە لایکی تریشەوە دەبێتە هۆی تووڕەیی حيزبە ئایدۆلۆژیکەکانی وەك حيزبی کمونیستی ئێران‌و جەرەیانی کمونیستی کریکاری بە هەر هەموو باڵەکانیەوە‌و لە سەروی هەمۆشیانەوە رژیمی کۆنە پەرەستی ئیسلامی ئێران.
شتێکی دیکە کە بۆ بەڕیز مۆنا جێی داخە ئەوەیە کە ڕێکخراوەکانی كوردستانی باشوور یارمەتی مادی کۆمەڵەیان داوە‌و نەیانهێشتوە كۆمه‌ڵه‌‌و هاوڕێیانی پێشمەرگە لە برسا بمرن‌و یان دەستی سواڵ بۆ لای ئەوان دریژ بکەن،بەڵێ هەر وەک ئاماژەم پی دا کاتێ ڕێبەریکی لێزان فەرمانی ڕێبەری بە دەستەوە بێت‌و ئامانجیش دەستە بەر کردنی مافەکانی گەل بێت‌و بەرژەوەندی نیشتمانی لە پێش چاو بێت،بە دڵنیاییەوە ئەو حەرەکەتە نە بەرەو هەڵدێر دەڕوات‌و نەش ڕیکخراوە ئازادیخواز‌و كورد پەروەرەکان‌و دۆستانی دێرینی کۆمەڵە کە جەنابتان بە دژە چەپ‌و ناسیونالیستیان دێنیتە ئەژمار! دێڵن بە نیازەکەی ئێوە‌و ڕژیمی ئیسلامی‌و کانگسترە چەپە ڕادیکاڵەکانی وەک کمونیستی کریکاری کە دەستتان داوەتە دەستی رژیمی ئیسلامی‌و تۆرتان بۆ ڕیشەکانی کۆمەڵە‌و بزووتنەوەی ڕەوای كورد هەلگرتوە بێنە دی.
لە کۆتاییدا دەمەوێ بڵیم:
زەرەر لە هەر کوێ پێشی پێ بگریت هەر قازانجە،سیاسەت‌و حيزبی عیلمانی دەبێ بە رۆژ بکرێت‌و دەورانی ئایدۆلۆژی بە سەر چوە، ئەوەی ئەمڕۆ لە سەردەمی جیهانی بووندا لە بەر چاو جێی سەرەنجە دیالۆگ‌و دیمۆکراسی‌و قەبووڵی بیری جیاوازە‌و مافی تاك لە کۆمەڵگادا کە جاڕنامەی مافی مرۆڤ وەک خاڵێکی سەرەکی ئاماژەی پێ داوە،وڵاتە کمونیست‌و ئایدۆلۆژیەکانی وەك: کۆریای باکوور، کوبا، ونێزۆئیلا، ڕژیمی ئیسلامی ئێران،بەعسی سووری و...،بیجگە لە هەژاری‌و زیندان‌و ئەشکەنجە وئیعدامی جیا بیران چییان بۆ خەڵك هێناوەتە دی؟ ئەو بەهەشتەی کە بڕیاریان دا بوو بۆ گەلانی هەژار‌و بێ دەرەتانی دروست بکەن ئەمانەی سەرەوە بوون! چینی کمونیستیش کە پاش مائۆ بوەتە یەک وڵات‌و دوو نیزامی بە ڕێوە بەری (یاسای کمونیستی بۆ مافی خەڵك کە زیندان‌و ئیعدام‌و سەر کۆتی بە دیاری هێناوە)و یاسای ئابووری بازاڕی ئازاد کە لەو ڕێگەیەوە توانیویەتی تا وڵات سەنعەتی بکاتەوە‌و بیباتە ڕیزی وڵاتانیکی وەك ئامەریکا‌و ژاپۆن و...؛
ئێمە وەك کۆمەڵەی شۆرشگێڕی زەحمەتکێشانی كوردستان ـ ئێران هەم ئێوە‌و هەم هاوڕێیانی کۆمەڵەی زەحمەتکێشان‌و هەمیش ڕەوتی سوسیالیستی بە پێشمەرگەی كۆمه‌ڵه دەزانین‌و پێشوازی دەکەین لە گەڕانەوەتان بۆ ناو ڕیزەکانی کۆمەڵە‌و واز هێنان لەو حيزبە کارتونیە‌و زەلکاوی ئایدۆلۆژی بە سەر چووی کمونیزم‌و چی دی بە جل‌و بەرگی كوردیەوە فارسی قسە مەکەن.
من پێم وایە ئەگەر ئیستا ئەو چاویلکەیە بە چاوتانەوە لا نەبەن لە دوا رۆژدا دەبێ وەڵامدەرەوە بن بە دایک‌و خۆشکی شەهیدانی کۆمەڵە، بە تالە سواری موستەفا سۆڵتانیەکان‌و سەرەنجام بە هەموو نەتەوەی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان.
_______________________________
تێبینی:
ــ ماڵپه‌ڕی "هه‌ڵۆی كوردستان"
له به‌رامبه‌ر نێوه‌ڕۆكی هیچ بابه‌تێك به‌رپرسیار نیه‌‌و نووسه‌ری بابه‌ت به‌رپرسه له‌به‌رامبه‌ر بابه‌تی خۆیدا
ــ كه‌ڵك وه‌رگرتن له‌و بابه‌تانه به هێنانی ناوی سه‌رچاوه یان له‌سه‌ر ئیزنی نوسه‌ر ئازاده
نووسراوه له لایه‌ن پیشمه رگه ی کومه له, July 08, 2012
نووسراوه له لایه‌ن لوقمان بێستوونی, July 07, 2012
ئەگینا من لە ساڵی ١٣٧٣ بەم لاوە لە ناو ریزەکانی کۆمەلە بووم و ١٥ ساڵیس زیندانم کێشاوە و لە کاتی کێشەی ناو حیزبی کمونیست و ساق کردنەوەی کۆمەڵەدا من لە زیندان بوم.
ئەوەی گرینگە دانە بەر باسی بی لاینگرانە و دڵسۆزانەیە،نەك هێرش بۆ سەر کەسایەتیەکان.
نووسراوه له لایه‌ن مۆنا دڵبه ری , July 07, 2012
به ڵام له خۆێندنه وه کانت بۆ ئه م با سه برێک په ڵه تان کرد ، به داخه وه به هٶی ئه وه ی که من سار قاڵی کاری زانکۆم برێک نه متوانی له کاتی خۆێدا وه ڵامی به رێزتان به مه وه و دڕێژه به م به با ته که م ، بۆیه شه ر مه نده ی هه موتانم
به ڵام برای هه مو کات به رێزم باش بزانه تۆ له باسه کان گه ڵێک دووری و بوه ر ناکه م جه نابتان له ناو خۆی کێشه کان دا بوو بێتن
من ئاگادارت ده که م ئه م با سه درێژه ی هه یه و ئاگار دار به که ئه م با سه له چۆار چێوه ی به ر ته سکی حیزبایه تی به ر ته سک نیه به لکو هه مو ڵایه نه کانی کۆمه ڵه ده دا ته به ر باس و لێکۆ ڵینه وه ، ته نانه ت حیزبی کۆ مه نیست و ڕێبه ری کاك سه ید برایمیش ده کاته ئامانج و شی ده کاته که به راستی ئه م دۆ ستانه مان خزمه تیان به کۆ مه ڵه نه کرد
زۆر هه ڵه یه که ته نیا کا عه بدوو ڵڵا به تاوانبار بزانین ، بۆ یه ئاگادارت ده که م که ئه م دۆسته مان که متر ڵه خه ڵکانی تر خه تا بار نیه که سانی تریش هه ن که من بۆتانی باس ده که م
به ڵێ کاك عومه ر خه تا باره ، کاك سید برایم خه تاکانی هه ر باس ناکرێ ، به ڵام کا عه بدووڵلا خه تا بار تر له هه مویانه
چاوه رێ به برای به رێزم با بزانی که به ڵێ ڕێبه ری کۆمه له به هه مو به شه کانیه وه خیانه تی کرد
به ده ليله وه پێتان ده ڵێم
.................
مۆنا
