رەنگە چوونە ناو وەها باسێك كەمێك ئاڵۆزبێت، لەبەرئەوەی نەمانانتوانیوە دەست‌وپەنجە لەگەڵ كارێك رابهێنین كە سەرمان لێی دەرناچێت، باشتروایە بڵێین بەهەندمان نەگرتووە، بەڵام هەموومان ئەو قسە گشتیە دەزانین كە ژینگەی هەڵَەبجە‌و ئەو ناوچانەی بەرچەكی كیمیاوی كەوتوون پێویستی بەشیكردنەوەوپاكردنەوە هەیە. ئەی شیكردنەوەو پاكردنەوەكە چۆن‌و كێ بیكات ..؟ لەڕاستیدا پاك راگرتنی ژینگەو پاككردنەوەی ئەوەی لە رابوردودا بەهۆی جەنگەوە رویداوە كارێكی ئاسان نییەو تارادەیەكی زۆریش پەیوەستە بەو تەنگژانەی لەبەر دەممانن، لەلایەك نەشارەزایی‌و لەلایەكیشەوە كلتورو دنیابینی خۆمان، لەسەروی هەمووشیانەوە بێباكی حكومەت. بەڵام ئایا هەموو بارەكە لەسەر شانی حكومەتە ؟ بێگومان نەخێر. بەڵكو حكومەت بەرپرسی یەكەمە .
ئەوەی مەبەستە لێرەدا باسی بكەین، لەپراكتیكدا كارێكی ئاسان نیە، بەڵام وەك دەڵێن دورترین رێگە بە یەكەم هەنگاو دەست پێدەكات، كاریش چەندە سوك‌و ئاسانیش بێت ئەگەر هەنگاو بۆ جێبەجێكردنی نەهاوێژرێ ئەوا قورس دێتەبەرچاوان‌و خۆئەگەر كارەكە قورسبێت تەمبەلی نواندن ئەوەندەی ترلێمان قورس دەكات .
پاش تێپەڕبوونی زیاتر لە 23 ساڵ بەسەركیمیابارانی شاری هەڵەبجەدا هێشتا مەترسی گەورە لەسەر ژینگەی ئەو ناوچەیە هەیە، ئەمە هیچ سەرسوڕمانێكی گەرەگ نیە، چونكە هەلەبجە هەر بەتەنها مەیدانی جەنگ نەبوو، بەلكو شانۆی كۆمەڵكوژییەكی ترسناك‌و گەورەترین تاوانی خوێناوی سەدەی بیستەم بوو، بەڵام بۆچی تا ئێستا هەنگاو بۆ كەمكردنەوەی ئاسەوارەكانی ئەو تاوانە نەنراوە، ئەوەیان جێگەی رەخنەیە‌و بێدەنگ بوون لێی ئەوەندەی تر بارمان لار دەكات، ئەو ئەركەی دەكەوێتە ئەستۆی خەڵك پاكراگرتنی ژینگەیە، ئیمە وەك ناتوانین ژینگە لەپاشماوەكانی جەنگ‌و كۆمەڵكوژی پاك بكەینەوە، خۆ دەتوانین پیستری نەكەین، هەروەك دەبینین لەبری ئەوەی كاربۆپاكردنەوەی ژینگەی ئەم وڵاتە بكرێت خراپتر كراوە، ئەویش هەرلە فرێدانی دەبەیەكی پلاستیكی ئاوی خواردنەوەوە تا بە شەڕی ناوخۆ دەگات .
ئەمە وێڕای ئەوەی بەردەوام بریندارانی چەكی كیمیاوی بەبەرچاو مانەوە ناوبەناو بەدەم ئازارەوە گیان لەدەست دەدەن، ئەمەش بەشێكی بەهۆی سەختی
برینەكەیان‌و بەشێكیشی لە سۆنگەی بێباكی‌و گوێنەدان بە دۆسێكەیانەوەیە، لەلایەن حكومەتی هەرێمەوە، بێدەنگی لە ئاست هەنگاو نەنان بۆ دۆزینەوەی چارەسەری گونجاو بۆ ئەم دیاردە مەترسیدارانە، قابیلی لەسەروەستانە نەك خودی مەترسیەكە، ئێستا 23 ساڵ بەسەر گازبارانی هەڵەبجەدا تێدەپەرێت، بۆمبێكی تری كیمیاوی لەلایەن شارەوانی هەڵەبجەوە لەژێر زەوی دەدۆزرێتەوە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی نابێت خافڵ بین‌و بلێین لەو مەترسیانەی حاڵی حازر لەئارادان.
كەم نین ئەوانەی روبەروومان دەبنەوەو دەلێن مادام دۆسێكە گەیشتە دادگاو تۆمەتباران سزادراون‌و بە جینۆساید یەكلایی كرایەوە ئیتر چیترتان دەوێ ؟ لەراستیدا زۆر كاری گەورە ماوە بیكەین، بەڵام ئەو جۆرە كەسانە لەبەر بێباكی خۆیانە خوازیارن دەستبەخەینە ژێرسەرمان‌و قنج لێی دابنیشین.
ئەو بۆمبانەی لەهەلەبجە دەدۆزرێنەوە هەروا مەسەلەیەكی سادەو ساكارنیە، كە بەدوری چەند كیلۆمەترێك خەلكی لێدوربخەینەوەو دواتر بتەقێنرێنەوەو ئیتر تەواو، ئەوانە تەنها ئیجرائاتی زۆر سەرەتاین، ئەو روداوانە هیچ كاریگەرییەكی خراپیان نەبێ ، بەلای كەمەوە ئەو كاریگەریە خراپەیان دەبێ خەلكی بخەنە گومان‌و دودڵییەوە، ئاخر میللەتێك دودڵی‌و گومان بیكوژێ و گازی كیمیاوی بیكوژێ هەر یەك واتای هەیە، كوا ڕەوایە خەڵكی هەلەبجەو ناوچەكانی دی، كە بەرچەكی كیمیایی كەوتوون جارێكی تر بكەونەوە پەژارەو لە گومان‌و دودلی‌و بێمتمانیدا بژین‌و هەمیشە خۆیان لەبەردەم هەرەشەو مەترسی ژەهردا ببیننەوە . چونكە ئەمەدەبێتە فاكتەرێكی بەهێزی نائومێدی‌و دروستنەبوونی هیچ قەوارەیەكی نەتەوەیی‌و نیشتمانی، چونكە هیزو توانای ژیان‌و داهێنانیان دەكوژێ‌‌و ناچار دەبن لەدەرەوەی شارو وڵاتی خۆیاندا بەدوای سەلامەتی‌و ئارامیدا بگەرێن .
بەپێی ئەو زانیاریانەی لەبەردەستمدان، ئەمە یەكەمجارنیە كە گۆری بەكۆمەڵ‌و ئەو جۆرە بۆمبانەو ئاسەواری كۆمەڵكوژی لەناو شوێنی ژیان‌و كیڵگەو مەزراكانیان دەدۆزرێنەوە، ئەوەی هەقی رەخنەو تانەلێدانە، گوێ پێنەدان‌و بەهەند نەگرتنی ئەوانەی رابوردووە، بەرلەوەی ئەم بۆمبانەی ناوچەی بامۆكی هەلەبجە بدۆزرێنەوە، پێشتریش هەر لەشاری هەڵەبجە خەڵك هەبووە لەكاتی خانوو دروستكردنەوەدا بۆمب‌و تەرم‌و ئاسەوارەكانی جەنگ‌و كیمیابارانی دۆزیوەتەوە، بەڵام حكومەت چ رێوشوێنێكی گرتووەتە بەر هەتا خەڵك لەهەوڵەكان دڵنیابێت‌و متمانەی پێبكات..؟ باشە خۆ زەق بەبەرچاوانەوە خەڵك هەبوو لەئەنجامی دروستكردنەوەی خانووەكەیدا لەشاری هەلەبجە برینداربووە..؟ ساڵی 2006 لەكاتی هەڵدانەوەی گۆرێكی بەكۆمەڵدا لەقلیجی سەر رێگای عەنەب‌و جەلیلەدا، لە نێوان 10 كرێكاردا كە كاریان لەهەلدانەوەیدا كردبوو، دەنگۆی ئەوە هەبوو كە دوان لەوانە بەهۆی كاریگەریەكانی ئەو ژەهرەوە مردبن.؟! لە گوندی قەڵاقایمزی ناوچەی قەرەداغ پێیاوێك بەناوی ( عەلی قەلاقایمزیی) بەهۆی ئەوەی دەستی لەیەكێك لەو بۆمبانەدا بوو، برینداربوو پاش شەش مانگ بەو برینەوە مردوگیانی لەدەستدا، كەچی ئەم مردنانە نەبووە پەندێك بۆ هەموومان..؟ بۆ ئەوەی سودی لێوەربگرین‌و بەسەرهەڵەدا هەنگاو نەنێین..!! هەتا ئێستاش ئەو ساروخە كیمیاویانەی لەگوندی بەلەكجارن وەكو خۆیان ماون‌و هەڵنەگیراونەتەوەو لانی كەم دیواربەندێك، یان نیشانەیەكی ناسینەوەو ئاماژەی مەترسییان بۆ دانەنراوە، تا خەلكی ناوچەكەو بەتایبەتیش مندالان نزیكیان نەبنەوەو دەستیان بۆنەبەن. سەیر لەوەدایە ئەو ساروخانەی بەقەد پاڵەكانی گوندی بەلەكجارەوەن، تیمێكی دادگای باڵای تاوانەكانی عێراق لە بەغداوە هاتبوون سەردانیان كردبوو تا وەك بەلگە لەدژی صدام‌و سەرانی بەعس بەكاریان بهێنن ..!! كەچی هێشتا هەروا لەشوێنی خۆیان ماون‌و دووانیان لە جۆگەلەیەكدا پاڵكەوتوون كەوا باراناوی بەهاران بەسەریاندا دێت‌و دەرژێتە ناو چەمی سمۆرو دیوانەو سیروانەوەو تێكەڵ بەپێداویستیەكانی خەڵك دەبنەوە.
بۆ زانیاری‌و بیرهێنانەوەی هەموولایەك ساڵی 2006 رێكخراوی گرینكرۆز، كە بەندە ماوەی 2 ساڵ لە ناوچە كیمیابارانكراوەكاندا بە خۆبەخش كارم بۆ كردن، ئامادەییان دەربری كە سەنتەرێك بەهەموو ئەجهیزەو كادرو پسپۆرێكی خۆیانەوە لەهەلەبجە دابمەزرێنن بۆئەوەی لە سێ بواردا تاقیكردنەوەو شیكاری لەسەر ژینگەی هەلەبجەو ناوچە كیمیابارانكراوەكان بكەن لە ( خاك‌و ئاوو هەوادا) بەپێی زانیاریەكانی ئەوان مادەی خەردەل ماوەی 300 ساڵ تەنها لەهەوادا دەمێنێتەوە. بەداخەوە حكومەتی هەرێمی كوردستان هیچ مەیلێكی پێشوازی كردنی نەبوو، هەتا ئەوانیش دلیان بەكارەكەیان خۆشبێت، بۆئەم مەبەستە چوینەلای وەزیری ئەوكاتەی تەندروستی بەرێز كاك دكتۆر زریان تەنانەت ئەویش ئۆكەی بۆكردین‌و بەكارێكی گرنگی زانی .
ئەمەش جارێكی‌تر بەڵگەیەكی حاشاهەڵنەگرە ، كە خاك‌و ئاوو هەوای هەلەبجەو هەموو ئەو ناوچانەی چەكی كیمیاویان تێدا بەكارهاتووە هێشتا لەمەترسی ژەهراویبوون ڕزگاری نەبووە، خۆ ئەگەر بێت‌و ئەو پێشبینیانەش راست نەبن‌و ژینگەی كوردستان بەدەربێت لەو كاریگەرییانە خۆ خەلكی كوردستان مافی ئەوەیە هەیە دڵنیایی بەدەست بهێنێت‌و بزانێت لەچ ژینگەیەكدا دەژی..؟
لەراستیدا ئەوە لەبێباكیش واوەتر تۆ پاش ئەم چەندەها ساڵەو دەست بەكاربوونی حكومەتی هەرێم هێشتا نەك نەیتوانیوە كەسانی پسپۆڕو شارەزا بۆ پوچەڵكردنەوەی ئەم بۆمبە كیمیایی یانە ئامادەبكات، تەنانەت بیریشی لێنەكردووەتەوە كەچی بۆ كاری زۆر سادە
وساكار دەبێت چاومان لەدەستی بێگانەوە بێت بێگانەش بەزۆری ئەوانەن كەكاتی خۆی هاوكاری رژێمی صدامیان كردووەو مادەكیمیاوی‌وپسپۆریان بۆ ناردووە. یان زۆربەیان جگەلەمەیلی بازرگانیكردن مەیلێكی تریان نیە
بەهیوام حكومەتی هەرێمی كوردستان چیتر خەمساردی نەنوێنێ و بەرپرسیارێتی بگرێتە ئەستۆ . ئیتر واز لەو عەقلیەتە بهێنێ كەچاوی لەسەر كادرە حزبیەكان بێت‌و ئەوكەسانە نەبینێ كە لەدەرەوەی حزەكانیان خەمخۆری ئەم میللەتەن.
پارچەی ساروخەكانی گوندی توتمە
هەوڵبدات وەزارەتی شەهیدان‌و ئەنفالكراوان لە وەزارەتی موچەو گەشت‌و كۆنفرانسەوە بگۆرێت بۆ وەزارەتێكی كاراوشایستە بەو تاوانە گەورانەی دەرهەق بەم میللەتە كراون، دەستبەرداری تەشریفات‌و دەعوەت‌و دەعوەتكاری بێت‌و سەبارەت بەم دۆسێیەش تیمی پسپۆڕوشارەزا پێك بهێنێ بۆ ڕوپێوكردنی ئەوناوچانەی بەرچەكی كیمیاوی كەوتوون، بەتایبەتیش گەڕەكانی شارو شارەدێكان لە هەڵەبجەو سێوسێنان‌و گۆپتەپەو بالیسان، هەروەها لە دەشت‌و كێوەكانیش لەوەرگاكان‌و سەرچاوە ئاویەكان بەمەبەستی دەستنیشانكردن‌و دواتریش پاككردنەوەی ئەوناوچانە لەبۆمبەكان‌و كاریگەریەكانی گازەكان .
