در چهاردهم ژوئیه 1789 که مردم پاریس به زندان باستیل بعنوان سمبل حکومت استبدادی یورش بردند ، لوئی شانزدهم با شنیدن خبر ، از یکی از مشاوران خود پرسید : آیا شورشی شده ؟ و او بیدرنگ پاسخ داد: نه اعلیحضرتا ، انقلاب شده است! و این همان چیزی است که امروز در برابر چشمان وحشت زده دیکتاتور ها و حامیان نگران آنان در خاورمیانه رخ میدهد. دیکتاتور ها زمانی بخود می آیند که دیگر خیلی دیر است و زمین در زیر پاهای آنها به لرزه افتاده است. انگیزه اساسی قیام ها, خشم در برابر رهبران و حکومت های فاسد، مستبد ، انحصارطلب و غیر دموکراتیک است که عواملی چون فقر و بیکاری شدید و بی عدالتی و تبعیض در تبین قانون یا اعمال آن ، کاتالیزوری برای تسریع و تقویت این مبارزات می شود. با مطالعه تاریخ و عاقبت نظام های دیکتاتوری سرنوشت برای حکومت های مستبد و یا مطلقه یک راه بیشتر را نگذاشته ؛ آنان محکوم به نابودی بوده اند. آنها فارغ از مدت زمانی که قادر به تسلط بر جامعه خواهند بود ، توسط کودتا ، قیام ، انقلابهای مردمی گاها خونین و یا از طریق جنبش های مدنی و اجتماعی بطور مسالمت آمیز ساقط شده اند. در این میان میتوان به نقش مفید و موثر جنبش های اجتماعی در گذار جوامع بسته و تمامیت خواه بسوی آزادی و برابری اشاره کرد که یکی از کارآمد ترین شیوه های اعتراض و مبارزات مدنی مسالمت آمیز و خشونت پرهیز است. نهضت و یا جنبش در کل، حرکتی بلند مدت و اجتماعی است که می تواند به تغییرات عمیق سیاسی بینجامدو پایه ای اجتماعی دارد.
به عبارتی جنبش اجتماعی هرگونه کوشش جمعی برای پیش‌برد منافع مشترک، یا تأمین هدف اصلی از طریق اقدامات و حمایتهای جامعه است. جنبش‌هاى اجتماعى با صورت‌هاى سادهٔ رفتار جمعى اين تفاوت را دارند که سازمان‌يافته‌تر بوده و عمرى طولانى‌تر دارند
نهضت‌ها گاه عمرهای کوتاه و گاه بلند دارند . گاهی آنقدر عمیق و ژرف هستند که نمی‌شود آنها را سرکوب کرد و از بین برد، گاهی هم برعکس ضعیف و سست بنیاد بوده و با فشارهای سیاسی و اقتصادی از هم می پاشند. اندازهٔ جنبش اجتماعی بستگی به تعداد اعضا و حامیان آن جنبش دارد؛ جنبش‌های اجتماعی کوچک، جنبش‌هایی هستند که اعضای آنها کم‌تر از صد نفر است. جنبش‌های اجتماعی بزرگ، جنبش‌هایی هستند که گاهی هزاران یا میلیون‌ها نفر را در برمی‌گیرند. بعضی از جنبش‌ها در چهارچوب قوانین جامعه خود فعالیت می‌کنند؛ در حالی که برخی دیگر به صورت گروه‌های غیرقانونی یا زیرزمینی تداوم می یابند
معمولا انقلابها به دگرگونی بنيادين در تمامى اركان جامعه و حکومت منجر شده که نظام سياسى را ساقط می کند و تحولات عميقى را در باور و آرمان های جمعی ايجاد مى نمايد. اما جنبش‌ها، برنامه‌ى مشخص را با هدف اصلاح برخى از مسائل حاكم بر جامعه اجرا مى كنند که مبتنى بر روش‌هاى مسالمت آميز، انتشار مطبوعات و مباحثه و گفتگو هستند.جنبش ها در پی ایجاد تغييرات تدريجى در عرصه‌هاى مربوطه هستند که خواسته هاى خود را با استفاده از گروه‌هاى سياسى و نخبگان اجتماعى بيان مى كنند. جنبش هاى نوین اجتماعى شاخصه ی مهمى دارند ، ستون فقرات آنها را رسانه هاى جديد تعاملى چون اينترنت تشكيل مى دهد و بسيارى از فعاليت هاى جنبش هاى اجتماعى توسط رسانه‌هاى امروزی صورت مى گيرد. رسانه‌ها در جا اندازی و گسترش اين جنبش‌ها نقش و جايگاه اساسى دارند.. به نظر می رسد ظهور نسل جدید جوانان تحول طلب مجهز با دانش وفناوری در پرتو فر آورده های اطلاعاتی معاصر توازن اجتماعی را بر زیان نیروهای محافظه کار، سنتی، فاسد و مستبد برهم زده است. ازینرو لازمست که جنبش های تغییر کشور ها را با نگاه های ژرف نیاز های سده بیست و یکم و در فرایند عصر جهانی شدن مطالعه نمود تا ازین طریق بتوان به ماهیت، خاصیت و مسیر حرکت قیام های کنونی پی برد. بدون شک موج جنبش ها محدود نمانده, بسیاری دیکتاتوران، فاسدان و حکومات غیر دموکراتیک را در سراسر جهان نگران قیام ها و خیزش های مشابه مردم شان خواهد ساخت
در فضای کنونی حاکم بر ایران که جمهوری اسلامی هرگونه اقدام و تحرکات اعتراضی را با شدت سرکوب کرده و هزینه های سنگینی به مردم تحمیل می کند ، به نظر سازماندهی و آغاز جنبشی اجتماعی از سوی فعالین سیاسی و نخبگان مدنی، امری ضروری است. بخصوص که با پيدايش تكنولوژى و فناورى جديد، بسيارى از ارتباطات و مناسبات اجتماعى و سياسى چهره جديدى به خود گرفته است. همانگونه که در تحولات بهار عربی شاهد بودیم شبکه های اجتماعی از جمله فیسبوک و راههای جدید و وسیع ارتباطی ، نقش پررنگی را در سازماندهی جوانان و مردم ایفا کردند. در فرجام باید گفت که شاید اکثریت جامعه شناسان، سیاست مداران و آگاهان درین امر هم عقیده باشند که بدون شک خیز شهای امروزی با خود, بیداری سیاسی را به ارمغان خواهد آورد که به آسانی مجدداً به خواب غفلت، زبونی و تحقیر نخواهد انجامید.
منابع :
دانشنامه آزاد ویکی پدیا
سایت خبر رسانی ویستا نیوز
دویچه وله فارسی
مجموعه مقالات دانشجویان علوم سیاسی
اینقدر هم عصبانی باشید و از عصبانیت بمیرید
احمد خادم مردم شریف و میهن دوست کردستان و سراسر ایران عزیز و یکپارچه